okładka numeru 20

Nr 20 (2024)

ISSN:
1895-247X
eISSN:
2657-3571

Data publikacji:
2024-12-17

Dział: Z warsztatów badawczych

Czy to ja ... Pamiętnik obrazkowy Henryka Becka z czasu wojny i Zagłady

Klara Jackl

klara.jackl@hotmail.com

Klara Jackl – mgr, pracowniczka Muzeum Historii Żydów Polskich Polin, absolwentka Instytutu Kultury Polskiej UW, studiów muzealniczych IHS UW oraz Weiss-Livnat International MA Program in Holocaust Studies na Uniwersytecie w Hajfie. Autorka licznych opracowań, wywiadów historii mówionej oraz projektów wystawienniczych i edukacyjnych zamieszczanych na portalu sprawiedliwi.org.pl. Laureatka nagrody Ghetto Fighters House (2022) za pracę na temat Zagłady w Działoszycach. Główne zainteresowania badawcze to losy polskich Żydów ukrywających się podczas Zagłady oraz stosunki polsko-żydowskie w okresie okupacji niemieckiej, głównie z perspektywy polskich świadków Zagłady.

ORCID logo https://orcid.org/0009-0008-3822-0355

a:1:{s:5:"pl_PL";s:38:"Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN";}

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 20 (2024), Strony: 663-693

Data zgłoszenia: 2024-01-31
Data akceptacji: 2024-07-10

Data publikacji: 2024-12-17

DOI logo https://doi.org/10.32927/zzsim.1019

Abstrakt

Dr Henryk Beck (1896–1946), lekarz ginekolog-położnik, przeżył Zagładę we Lwowie i w Warszawie, po upadku powstania warszawskiego ukrywał się w ruinach miasta. Jest autorem obrazkowego pamiętnika zawierającego blisko 1700 prac z okresu 1937–1946, w tym ponad 900 z czasów wojny. Materiał ten wykazuje komplementarność ze źródłami pisanymi, a łączna analiza źródeł umożliwia częściową rekonstrukcję wojennej biografii Becka, która dotychczas nie została szczegółowo opracowana. Źródła ukazują społeczną degradację, jakiej Beck, przedstawiciel polskiej elity intelektualnej, doświadcza podczas wojny. Manewrując w realiach sowieckich i nazistowskich prześladowań, konfrontuje się z różnymi postawami otoczenia oraz osobistą tragedią, jaką jest samobójcza śmierć ojca, prof. Adolfa Becka. Choć otrzymuje pomoc – zwłaszcza od swojej żony Jadwigi oraz przyjaciół – i jest pod tym względem wyraźnie uprzywilejowany, to żyjąc w ukryciu, w śmiertelnym zagrożeniu, doświadcza napiętnowania, zależności i pustki, a nawet utraty poczucia sprawczości. Zachwianiu ulegają fundamenty jego tożsamości jako Polaka, Żyda, lekarza i artysty. Swoje przeżycia maluje w sposób dosłowny i metaforyczny, a stosowany język artystyczny oddaje jego wysoki status społeczny i odzwierciedla jego zanurzenie w estetyce dwudziestolecia międzywojennego. Twórcze apogeum w warstwie stylu i kulturowych odniesień Beck osiąga w sytuacji granicznej, w ruinach Warszawy, tworząc serię rysunków „Bunkier”, którą interpretować można jako świadectwo Zagłady. Analizując jego twórczość w kontekście biograficznym, twierdzę, że ówczesna działalność plastyczna była dla Becka sposobem radzenia sobie z poczuciem degradacji i pozwalała na symboliczne wyzwolenie się z przeżywanej, śmiertelnej opresji.

Źródła archiwalne / Archival Sources
Google Scholar

Archiwum Yad Vashem
Google Scholar

O.3/352, Ludwik Fleck, Investigation of epidemic typhus in the Ghetto of Lwów in 1941–1942.
Google Scholar

O.62/430, Relacja Ludwika Flecka
Google Scholar

O.3/2124, Relacja Romana Fischera
Google Scholar

O.3/2194, Relacja Natana Morgensterna
Google Scholar

M.31/4349, Teczka osobowa Zdzisława i Zofii Bielińskich
Google Scholar

M.31.2/11300/1, Teczka osobowa Stefana i Marii Magenheimów
Google Scholar

M.31.2/4, Teczka osobowa Władysława Kowalskiego
Google Scholar

Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego
Google Scholar

/279, Relacja Tadeusza Kielanowskiego
Google Scholar

Dział sztuki Żydowskiego Instytutu Historycznego
Google Scholar

MŻIH A-1042, Jadwiga Zakrzewska-Beck, Komentarz dołączony bezpośrednio do 46 rysunków Henryka Becka z cyklu „Bunkier”
Google Scholar

Archiwum Akt Nowych
Google Scholar

/2521/0/1/134, Teczka osobowa Henryka Becka
Google Scholar

Archiwum Uniwersytetu Wrocławskiego
Google Scholar

AU.138.456, Teczka osobowa Henryka Becka
Google Scholar

Archiwum Polskiej Akademii Umiejętności
Google Scholar

K III-206, j.a. 9, Teczka osobowa Kazimierza Zakrzewskiego
Google Scholar

Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego
Google Scholar

B/BI12e, Relacja Kazimierza Mordyńskiego
Google Scholar

Centralne Archiwum Wojskowe
Google Scholar

I.481.B.3953, Teczka osobowa Henryka Becka
Google Scholar

Główna Biblioteka Lekarska im. Stanisława Konopki
Google Scholar

DSKM GBL I-275, Teczka osobowa Henryka Becka
Google Scholar

Ośrodek Karta
Google Scholar

AW V/006.12.01, Kolekcja Związku Syndykalistów Polskich, Zakrzewska Jadwiga
Google Scholar

Prasa / Press
Google Scholar

„Wszechpolak. Narodowe pismo akademickie” 1937, nr 14 i 17
Google Scholar

Źródła publikowane, wspomnienia / Published sources, Memoirs
Google Scholar

Archiwalia rodzinne Henryka Becka w zbiorach Głównej Biblioteki Lekarskiej, red. Wojciech Giermaziak, Warszawa: Główna Biblioteka Lekarska im. Stanisława Konopki, 2016.
Google Scholar

Beck Zakrzewska Jadwiga, A daughter’s memories of Adolf Beck, „Acta Neurobiologiae Experimentalis” 1973, nr 3.
Google Scholar

Born-Bornstein Roman, Powstanie Warszawskie. Wspomnienia, Londyn: Poets and Painters Press, 1988.
Google Scholar

Bulski Tadeusz, Wspomnienia osobiste. Lekarz – profesor – artysta, red. Izabela Szenkowa, „Służba Zdrowia” 1960, nr 1.
Google Scholar

Chudy Władysław, W sowieckim więzieniu w Brześciu nad Bugiem, „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1982, nr 61.
Google Scholar

Czyżewicz Adam, Ś.p. prof. dr Henryk Beck, „Polski Tygodnik Lekarski” 1946, nr 26.
Google Scholar

Henryk Beck: świat widziany oczami lekarza, red. Wojciech Giermaziak, Warszawa: Główna Biblioteka Lekarska im. Stanisława Konopki, 2016.
Google Scholar

Krzysztoporski Stanisław (Mieczysław Gelbstein), relacja [w:] Ten jest z ojczyzny mojej. Polacy z pomocą Żydom 1939–1944, red. Władysław Bartoszewski, Zofia Lewinówna, wyd. 3, Warszawa: Znak, 2007.
Google Scholar

Magenheim (Maginski) Maria, The Marrano and the Christian [w:] Alexander Donat, The Holocaust Kingdom, London: Secker & Warburg, 1965.
Google Scholar

Magenheim Stefan, Henryk Bek, „Rzeczpospolita” 1946, nr 90.
Google Scholar

Neuman Tadeusz, Oficjalnie nie figuruję. Pamiętnik 1939–1945, Warszawa: ŻIH, 2022.
Google Scholar

Ostrowska-Grabska Halina, Brick à brack 1848–1939, Warszawa: PIW, 1980.
Google Scholar

Rappaport Zygfryd, Likwidacja szpitala i defilada wisielców, „Czerwony Sztandar”, 29 VIII 1944.
Google Scholar

Słomczyński Adam, W podziemiach zburzonej Warszawy, „Stolica” 1970, nr 6.
Google Scholar

Słomczyński Adam, W warszawskim Arsenale. Wspomnienia archiwisty miejskiego 1939–1945, Warszawa: Czytelnik, 1971.
Google Scholar

Zieliński Mieczysław, Sierpniowe dni 1944, „Służba Zdrowia” 1962, nr 32.
Google Scholar

Literatura przedmiotu / Content-related Literature
Google Scholar

Amishai-Maisels Ziva, The Complexities of Witnessing, „Holocaust and Genocide Studies” 1987, nr 2, z. 1.
Google Scholar

Amishai-Maisels Ziva, Depiction and Interpretation: The Influence of the Holocaust on the Visual Arts, Oxford: Pergamon Press, 1993.
Google Scholar

Białostocki Jan, Polska grafika użytkowa 1900–1939. Próba charakterystyki [w:] Z zagadnień plastyki polskiej w latach 1918–1939, red. Juliusz Starzyński, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, 1963.
Google Scholar

Blatter Janet, Milton Sybil, Art of the Holocaust, New York: Routledge, 1981.
Google Scholar

Ciesielska Maria, Lekarze getta warszawskiego, Warszawa: Dwa Światy, 2017.
Google Scholar

Cobel-Tokarska Marta, Bezludna wyspa, nora, grób. Wojenne kryjówki Żydów w okupowanej Polsce, Warszawa: IPN, 2012.
Google Scholar

Coenen Anton, Zayachkivska Oksana, Konturek Stanisław, Pawlik Wiesław, Adolf Beck, Co-founder of the EEG. An Essay in Honor of his 150th Birthday, Kraków, Lviv, Nijmegen: Digitalis/Biblioscope, 2013.
Google Scholar

Engelking Barbara, Zagłada i pamięć. Doświadczenie Holocaustu i jego konsekwencje opisane na podstawie relacji autobiograficznych, wyd. 2, Warszawa: IFiS PAN, 2001.
Google Scholar

Engelking Barbara, Libionka Dariusz, Żydzi w powstańczej Warszawie, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2009.
Google Scholar

Giermaziak Wojciech, Bójko Agnieszka, Henryk Beck – świat widziany oczami lekarza. Premiera albumu oraz otwarcie wystawy akwareli „Kroniki obrazkowe”, „Biuletyn Głównej Biblioteki Lekarskiej” 2016, nr 367.
Google Scholar

Gliński Jan Bohdan, Słownik biograficzny lekarzy i farmaceutów, ofiar drugiej wojny światowej, t. 1–6, Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, 1997–2018.
Google Scholar

Gromadzka Beata, Themersonowie dzieciom, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2019.
Google Scholar

Honigsman Jakub, Zagłada Żydów lwowskich (1941–1944), Warszawa: ŻIH, 2007.
Google Scholar

Hryciuk Grzegorz, Polacy we Lwowie 1939–1944. Życie codzienne, Warszawa: Książka i Wiedza, 2000.
Google Scholar

Jackl Klara, The Nightmarish Time. Wartime Life and Art of Dr. Henryk Beck, praca magisterska, Uniwersytet w Hajfie, 2022.
Google Scholar

Janicka Elżbieta, Obserwatorzy uczestniczący zamiast świadków i rama zamiast obrzeży. O nowe kategorie opisu polskiego kontekstu Zagłady, „Teksty Drugie” 2018, nr 3.
Google Scholar

Jaworska Janina, Henryka Becka „Bunkier 1944 roku”, Wrocław: Ossolineum, 1982.
Google Scholar

Jaworska Janina, Nie wszystek umrę… Twórczość plastyczna Polaków w hitlerowskich więzieniach i obozach koncentracyjnych 1939–1945, Warszawa: Książka i Wiedza, 1975.
Google Scholar

Jones Eliahu, Żydzi Lwowa w okresie okupacji 1939–1945, [tłum. Wiesława Promińska], Łódź: Oficyna Bibliofilów, 1999.
Google Scholar

Kaumkötter Jürgen, Śmierć nie ma ostatniego słowa. Sztuka w tragicznych latach 1933–1945, tłum. Bogdan Baran, Kraków: MOCAK, 2015.
Google Scholar

Kopf Stanisław, Sto dni Warszawy, Warszawa: Książka i Wiedza, 1977.
Google Scholar

Kos Jerzy Bogdan, Henryk Beck, „Medium. Gazeta Dolnośląskiej Izby Lekarskiej” 2009, nr 11.
Google Scholar

Kowalska-Leder Justyna, Nie wiem, jak ich mam cenić. Strefa ambiwalencji w świadectwach Polaków i Żydów, Warszawa: IBL PAN, 2019.
Google Scholar

Kulke Christine, Lwów [w:] The United States Holocaust Memorial Museum Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933–1945, t. 2: Ghettos in German-Occupied Eastern Europe, oprac. Geoffrey P. Megargee, Martin Dean, Bloomington: Indiana University Press, 2012.
Google Scholar

Ludność cywilna w powstaniu warszawskim, t. 1–3, red. Marian Drozdowski, Maria Maniakówna, Tomasz Strzembosz, Warszawa: PIW, 1974.
Google Scholar

Lwiw epochy Adolfa ta Henryka Bekiw / Lviv in the Era of Adolf and Henryk Beck / Lwów epoki Adolfa i Henryka Becków, red. Oksana Zayachkivska, Wioletta Walentowska, Anton Coenen, „Niezależne Pismo Kulturalne «Ї»” 2016, nr 85.
Google Scholar

Marcinkiewicz-Kaczmarczyk Anna, Żeńskie oddziały sabotażowo-dywersyjne w strukturach armii podziemnej w latach 1940–1944 na podstawie relacji i wspomnień ich członkiń, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2015, nr 2.
Google Scholar

Mazur Grzegorz, Skwara Jerzy, Węgierski Jerzy, Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa 1 IX 1939 – 5 II 1946, Katowice: Unia, 2007.
Google Scholar

Melchior Małgorzata, Zagłada a tożsamość. Polscy Żydzi ocaleni na „aryjskich papierach”: analiza doświadczenia biograficznego, Warszawa: IFiS PAN, 2004.
Google Scholar

Mick Christoph, Lemberg – Lwów – L'viv, 1914–1947: Violence and Ethnicity in a Contested City, West Lafayette: Purdue University Press, 2015.
Google Scholar

Milton Sybil, Art of the Holocaust: A Summary [w:] Reflections of the Holocaust in Art and Literature, oprac. Braham L. Randolph, New York: City University of New York, 1990.
Google Scholar

Nader Luiza, Polscy obserwatorzy Zagłady. Studium przypadków z zakresu sztuk wizualnych – uwagi wstępne, „Zagłada Żydów. Studia i materiały” 2018, nr 14.
Google Scholar

Nalewajko-Kulikov Joanna, Strategie przetrwania. Żydzi po aryjskiej stronie Warszawy, Warszawa: Neriton, IH PAN, 2004.
Google Scholar

Natkowska Monika, Numerus clausus, getto ławkowe, numerus nullus, „paragraf aryjski”. Antysemityzm na Uniwersytecie Warszawskim 1931–1939, Warszawa: ŻIH, 1999.
Google Scholar

Perry Rachel, Jackl Klara, Lochekhina Galina, Checkmate: Chess Artifacts and Artworks Made and Played in Extremis, „Holocaust and Genocide Studies” 2023, nr 37, z. 1.
Google Scholar

Podrygałło Jadwiga, Ach, te dziewczęta. „Dysk” we wspomnieniach i relacjach, Warszawa: nakł. autorki, 1996.
Google Scholar

Rączy Elżbieta, Losy żydowskich lekarzy w okupowanej przez Niemców Polsce w świetle relacji z Yad Vashem i Żydowskiego Instytutu Historycznego [w:] Elity i przedstawiciele społeczności żydowskiej podczas II wojny światowej, red. Martyna Grądzka-Rejak, Aleksandra Namysło, Katowice, Kraków, Warszawa: IPN, 2017.
Google Scholar

Rypson Piotr, Album rysunków Teofili Langnas-Reich w Archiwum Ringelbluma, „Zagłada Żydów. Studia i materiały” 2022, nr 18.
Google Scholar

Rypson Piotr, Nie gęsi. Polskie projektowanie graficzne 1919–1949, Kraków: Karakter, 2017.
Google Scholar

Simferovska Anastasia, A Plagiarized Testimony? Authorship, Legacy, and the Holocaust Art of Henryk Beck and Zinovii Tolkachev, „The Journal of Holocaust Research” 2023, nr 37, z. 2.
Google Scholar

Słodkowski Piotr, Modernizm żydowsko‐polski. Henryk Streng/Marek Włodarski a historia sztuki, Warszawa: IBL PAN, 2019.
Google Scholar

Studniarek Michał, Robinsonowie. Ludzie ukrywający się w gruzach Warszawy po upadku powstania w 1944 roku, Warszawa: IH PAN, 2022.
Google Scholar

Szarota Tomasz, Okupowanej Warszawy dzień powszedni, Warszawa: Czytelnik, 2010.
Google Scholar

Szeląg Karolina, „Bunkier” (1944) jako artystyczna praktyka oporu, praca magisterska, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, 2021.
Google Scholar

Sztuka polska wobec Holokaustu, oprac. Maria Budkowska, Warszawa: ŻIH, 2013.
Google Scholar

Tarnowska Magdalena, Artyści żydowscy w Warszawie 1939–1945, Warszawa: DiG, 2015.
Google Scholar

Węgierski Jerzy, Lwów pod okupacją sowiecką 1939–1941, Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
Google Scholar

Wojtkiewicz-Rok Wanda, Adolf i Henryk Beckowie, ojciec i syn [w:] Polscy lekarze Żydzi, red. Zofia Podgórska-Klawe, Warszawa: IH PAN, ŻIH, 2010.
Google Scholar

Zayachkivska Oksana, Świat Adolfa Becka oczami Henryka Becka: zupełnie nieoficjalnie / The World of Adolf Beck by eyes of Henryk Beck : total unofficial, Lwiw: BaK, 2013.
Google Scholar

Zientara Maria, Krakowscy artyści i ich sztuka w latach 1939–1945, Kraków: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, 2013.
Google Scholar

Netografia / Netography
Google Scholar

Jackl Klara, „Modo Beck”. O lekarzu i artyście Henryku Becku, https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/l/703-lwow/104-teksty-i-materialy/197147-modo-beck-o-lekarzu-i-artyscie-henryku-becku
Google Scholar

Kwapisz-Kulińska Alina, Jak żyć, pracować i kochać można…, https://archive.ph/20210519065941/https://studioopinii.pl/archiwa/9144.Rypson Piotr, Czego od nas chcą te obrazy? „Gdzie jesteś? Rdz 3,9” w Żydowskim Instytucie Historycznym, http://blokmagazine.com/czego-od-nas-chca-te-obrazy-gdzie-jestes-rdz-39-w-zydowskim-instytucie-historycznym/
Google Scholar

Śmiechowska Teresa, Henryk Beck. Twórcze spotkanie sztuki i medycyny, www.jhi.pl/artykuly/henryk-beck-tworcze-spotkanie-sztuki-i-medycyny,26
Google Scholar

Licencja

Prawa autorskie (c) 2024 Zagłada Żydów. Studia i Materiały

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0

Podobne artykuły

<< < 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 > >> 

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.

Altmetryki

Cytowania w Google Scholar - kliknij ikonę, aby sprawdzić

Statystyki

Jackl, K. (2024). Czy to ja . Pamiętnik obrazkowy Henryka Becka z czasu wojny i Zagłady. Zagłada Żydów. Studia I Materiały, (20), 663–693. https://doi.org/10.32927/zzsim.1019

Udostępnij

okładka numeru 20

Nr 20 (2024)

ISSN:
1895-247X
eISSN:
2657-3571

Data publikacji:
2024-12-17

Dział: Z warsztatów badawczych