English
Język Polski
Bojowniczki podziemia, matki i córki. Żydowskie kobiety w getcie warszawskim podczas powstania (kwiecień–maj 1943)
Sharon Geva
sharon.geva@smkb.ac.il Biogramdr historii, jest starszym wykładowcą (senior lecturer) na wydziale historii w Kibbutzim College of Education, Technology and the Arts w Tel Awiwie. Interesuje się historią kobiet w czasie Zagłady, kwestią Holokaust a płeć, upamiętnianiem Zagłady w społeczeństwie izraelskim, losami kobiet ocalałych z Zagłady oraz historią izraelskich kobiet. Jej pierwsza książka, „Nieznana siostra. Bohaterki Zagłady w społeczeństwie izraelskim” (2010), została uhonorowana nagrodą im. Mordechaja Isz Szaloma przyznawaną przez Instytut Jad Icchak Ben Cwi w Jerozolimie. Najnowsza książka, „Cywia Lubetkin i Icchak (Antek) Cukierman. Biografia podwójna”, ukazała się w 2023 r.
https://orcid.org/0009-0005-0692-3919
Kibbutzim College of Education, Technology and the Arts
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 19 (2023), Strony: 70-92
Data zgłoszenia: 2024-02-22Data publikacji: 2023-12-23
https://doi.org/10.32927/zzsim.1025
Abstrakt
Powstanie w getcie warszawskim wybuchło 19 kwietnia 1943 r., gdy siły niemieckie wkroczyły do getta w celu jego likwidacji. Był to najszerszy, najbardziej rozbudowany i najsłynniejszy żydowski ruch oporu w okupowanej Europie podczas Zagłady. Jak wykazały badania, wprawdzie największe znaczenie miało w nim żydowskie podziemie zbrojne, ale i ludność cywilna, ukrywająca się w bunkrach, odegrała w powstaniu ważną rolę. Kobiety znajdowały się w obu tych grupach.
Jako bojowniczki żydowskiego podziemia, ŻOB (Żydowskiej Organizacji Bojowej) i ŻZW (Żydowskiego Związku Wojskowego) kobiety strzelały, rzucały bomby, stały na straży i łączyły stanowiska bojowe. Tym samym przekraczały granice płci i walczyły jak mężczyźni. Kobiety ukrywały się w bunkrach i zabiegały o życie swoich bliskich, przede wszystkim dzieci, oraz o własne życie. Autorka analizuje życie i śmierć kobiet w getcie warszawskim podczas powstania oraz wpływ ich udziału w powstaniu na ich status i żeńskie role.
Artykuł przybliża trzy aspekty życia żydowskich kobiet w getcie warszawskim. Po pierwsze, jako bojowniczek podziemia, które uczestniczyły w walkach i pełniły te same funkcje co mężczyźni. Po drugie, jako matek, które walczyły o życie swoich dzieci i dbały o ich potrzeby fizyczne i psychiczne. Po trzecie, jako córek, dziewcząt i młodych kobiet, które stały na czele walki o ocalenie swoich rodzin i przetrwanie.
Jak jednak pokazuje autorka, w ciągu tych 27 strasznych dni kobiety zachowały swoje tradycyjne żeńskie role i nadal istniały dotychczasowe granice płci. Połączenie wrodzonej niższości kobiet w patriarchalnym społeczeństwie z całkowitym zniszczeniem getta i przejawami brutalności ze strony Niemców strąciło je w otchłań walki o zachowanie ludzkiego wizerunku, a na pewno o pozostanie przy życiu. We wszystkich kwestiach tradycyjny podział ról płciowych pozostawał niezmienny. Ich metody radzenia sobie i wyrażania oporu nie zacierały granic płci.
Bibliografia
Źródła archiwalne / arcival sources
Google Scholar
Archiwum Beit Lochamej haGetaot
Google Scholar
, Relacja Feli Finkelstein
Google Scholar
, Relacja Jaakowa i Maszy Putermilchów
Google Scholar
, Relacja Zichronotawa vel Simchy Ratajzera (Kazika)
Google Scholar
Zbiory Sharon Gevy / Private collection of the Author
Google Scholar
Fela Finkelstein, wywiad przeprowadzony w grudniu 2008 r., Moszaw Nordijja, Izrael
Google Scholar
Helena RufeisenSchüpper, wywiad przeprowadzony w sierpniu 2004 r., Moszaw Bustan haGalil, Izrael
Google Scholar
Źródła publikowane, wspomnienia / Published sources, memoirs
Google Scholar
AszkenazyEngelhard Halina, Raciti lichijot, Tel Awiw: Moreszet, 1976. Auerbach Rachel, Bechucot Warsza, Tel Awiw: Am Owed, 1954.
Google Scholar
Berland Marian, 300 szaot begeto hadoech, Jeruszalaim: Jad waSzem, 1959.
Google Scholar
Birenbaum Halina, Hachaim ketikwa, Tel Awiw: HaKibuc haMeuchad, Beit Lochamej haGetaot, 1983; wyd. polskie: Nadzieja umiera ostatnia, Warszawa: Czytelnik, 1967.
Google Scholar
Borzykowski Tuwia, Bein kirot noflim, Tel Awiw: HaKibuc haMeuchad i Beit Lochamej haGetaot, 1964.
Google Scholar
Churban umered szel jehudej Warsza, red. Melech Neustadt, Tel Awiw: HaHistadrut haOwdim haClalit, 1947.
Google Scholar
Dawidsohn Gusta, Jomana szel Justina, Tel Awiw: HaKibuc haMeuchad, 1953; wyd. polskie: DawidsohnDraengerowa Gusta, Pamiętnik Justyny, Kraków: Wojewódzka Żydowska Komisja Historyczna, 1946.
Google Scholar
GrinszpanFrimer Pnina, Jameinu haju haleilot: mizichronotea szel chawera beirgun hajehudi halochem, Tel Awiw: HaKibuc haMeuchad i Beit Lochamej haGetaot, 1984.
Google Scholar
Hartman Ziuta, Milochamot ACI (ŻZW) bemered geto Warsza, cz. 2 (hebr.), Merkaz Begin: 2008, https://www.youtube.com/watch?v=dz7PKcRg_4.
Google Scholar
Karmi Aharon, Frimer Chaim, Min hadlika hahi – sipuram szel sznei lochamim megeto Warsza, Tel Awiw: HaKibuc haMeuchad i Beit Lochamej haGetaot, 1953.
Google Scholar
LazarLitai Chaim, Masada szel Warsza, Tel Awiw: Machon Żabotinski, 1963.
Google Scholar
Lubetkin Ciwia, Bijemei kilajon umered, Tel Awiw: HaKibuc haMeuchad, 1979; wyd. polskie: Zagłada i powstanie, tłum. Maria Krych, Warszawa: ŻIH i KiW, 1999.
Google Scholar
Najberg Arie, Haacharonim: bekec hamered szel geto Warsza, Merchawia: Sifrijat Po alim, 1958; wyd. polskie: Najberg Leon, Ostatni powstańcy getta, Warszawa: ŻIH, 1993.
Google Scholar
Nutkiewicz BenAtar Roma, BenAtar Doron S., Ma szehazman wehaecew hotiru, Jeru szalaim: Jad waSzem, 2013.
Google Scholar
Piżyc Kopel, Flint Mira, Haod jewater miszejiwke? Joman umichtawim szel miszpacha migeto Warsza, Jeruszalaim: Jad waSzem, 2013; wyd. polskie: Po wojnie, z pomo cą bożą, już niebawem… Pisma Kopla i Mirki Piżyców o życiu w getcie i okupowanej Warszawie, oprac. i wstęp Barbara Engelking, Havi Dreifuss, tłum. Regina Gro macka, Monika Polit, seria „Biblioteka Świadectw Zagłady”, Warszawa: Stowarzy szenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów przy współudziale Yad Vashem, 2017.
Google Scholar
Putermilch Jaakow, Beesz uwaszeleg: zichronot szel lochem, Tel Awiw: HaKibuc ha
Google Scholar
Meuchad i Beit Lochamej haGetaot, 1981.
Google Scholar
Ringelblum Emanuel, Joman ureszimot mitkufa hamilchama, Jeruszalaim: Jad wa
Google Scholar
Szem, Beit Lochamej haGetaot, 1992; wyd. polskie: Archiwum Ringelbluma. Kon spiracyjne Archiwum Getta Warszawy, t. 29: Pisma Emanuela Ringelbluma z getta, oprac. Joanna NalewajkoKulikov, Warszawa: ŻIH, 2018.
Google Scholar
Rotem Simcha, Uwetochei heawar… bairgun hajehudi halochem, Tel Awiw: HaKibuc haMeuchad i Beit Lochamej haGetaot, 1984.
Google Scholar
RufeisenSchüpper Hela, Perida miMila 18: sipura szel ḳaszarit, Tel Awiw: HaKibuc ha
Google Scholar
Meuchad i Beit Lochamej haGetaot, 1990; wyd. polskie: Pożegnanie Miłej 18. Wspomnienia łączniczki Żydowskiej Organizacji Bojowej, Kraków: Beseder, 1996.
Google Scholar
Słapak Cecylia, Haisza hajehudija beWarsza miseptember 1939 ad rega ze, „Jalkut Mo reszet” 2003, nr 75.
Google Scholar
Literatura przedmiotu / Conternt related Literature
Google Scholar
Arens Moshe, The Jewish Military Organization (ŻZW) in the Warsaw Ghetto, „Holocaust and Genocide Studies” 2005, t. 19, nr 2.
Google Scholar
Beauvoir Simone de, Druga płeć, tłum. Gabriela Mycielska, Maria Leśniewska, wyd. 2, Warszawa: Czarna Owca, 2009.
Google Scholar
Blumental Nachman, Kermisz Josef, Hameri wehamered begeto Warsza: sefer misma chim, Jeruszalaim: Jad waSzem, 1965.
Google Scholar
Brenner Rachel F., Writing as Resistance: Four Women Confronting the Holocaust: Edith Stein, Simone Weil, Anne Frank, Etty Hillesum, University Park, PA: Pennsylvania State University Press, 1997.
Google Scholar
Ciesielska Maria, The Doctors of the Warsaw Ghetto, Boston, MA: Academic Studies Press, 2022.
Google Scholar
Dreifuss Havi, Geto Warsza – hasof: april 1942 – juni 1943, Jeruszalaim: Jad waSzem, 2017. Dreifuss Havi, The Leadership of the Jewish Combat Organization during the Warsaw Ghetto Uprising: A Reassessment, „Holocaust and Genocide Studies” 2017, t. 31, nr 1.
Google Scholar
Dreifuss Havi, Haszol ala [al pnei] haadama: jomana szel almonit memered Warsza, „Jad waSzem. Kowec Mechkarim” 2009, t. 56, nr 2.
Google Scholar
Geva Sharon, El haachot halo jedua, giborot haszoa bachewra haisraelit, Tel Awiw: HaKibuc haMeuchad, 2010.
Google Scholar
Gilligan Carol, Concepts of Self and Morality [w:] eadem, In a Different Voice: Psychological Theory and Women’s Development, Cambridge, MA – London: Harvard University Press, 2003.
Google Scholar
Gilligan Carol, Innym głosem. Teoria psychologiczna a rozwój kobiet, tłum. Barbara Sze lewa, przedm. Ewa Woydyłło, seria „Seria Krytyki Politycznej” nr 48, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2015.
Google Scholar
Gutman Israel, Jehudej Warsza 1939–1943: geto, machteret, mered, Jeruszalaim: Jad wa Szem, 1977; wyd. polskie: Żydzi warszawscy 1939–1943. Getto, podziemie, walka, tłum. Zoja Perelmuter, Warszawa: Rytm i UW, 1993.
Google Scholar
Her Story, My Story? Writing about Women and the Holocaust, red. Judith Tydor Baumel Schwartz, Dalia Ofer, Bern: Peter Lang, 2020.
Google Scholar
Kaplan Marion, Did Gender Matter during the Holocaust?, „Jewish Social Studies” 2019, t. 24, nr 2.
Google Scholar
Kassow Samuel D., Who Will Write Our History? Emanuel Ringelblum, the Warsaw Ghetto, and the Oyneg Shabes Archive, Bloomington, IN: Indiana University Press, 2007; wyd. polskie: Kto napisze naszą historię? Ukryte Archiwum Emanuela Ringelbluma, tłum. Grażyna Waluga, Olga Zienkiewicz, Warszawa: ŻIH, 2017.
Google Scholar
Kermisz Josef, Mered geto Warsza beeinei haojew, Tel Awiw: Am Owed, Jeruszalaim: Jad waSzem, 1966.
Google Scholar
Kosior Wojciech, A Tale of Two Sisters: The Image of Eve in Early Rabbinic Literature and Its Influence on the Portrayal of Lilith in the Alphabet of Ben Sira, „Nashim: A Jour nal of Jewish Women’s Studies & Gender Issues” 2018, nr 21.
Google Scholar
Ofer Dalia, Gender Issues in Diaries and Testimonies of the Ghetto: The Case of Warsaw [w:] Women in the Holocaust, red. Dalia Ofer, Leonore J. Weitzman, New Haven, CT: Yale University Press, 1998.
Google Scholar
Ofer Dalia, Nekudat reuta mibaad lemabati: Cecilia Slapak mesaperet al naszim begeto Warsza, „Jalkut Moreszet” 2003, nr 75, s. 111–130.
Google Scholar
Ofer Dalia, Weitzman Leonore. J., Introduction: The Role of Gender in the Holocaust [w:] Women in the Holocaust, red. Dalia Ofer, Leonore J. Weitzman, New Haven, CT: Yale University Press, 1998.
Google Scholar
Offer Miriam, White Coats in the Ghetto: Jewish Medicine in Poland during the Holocaust, Jerusalem: Yad Vashem, 2020.
Google Scholar
Person Katarzyna, Sexual Violence during the Holocaust: The Case of Forced Prostitution in the Warsaw Ghetto, „Shofar” 2015, t. 33, nr 2.
Google Scholar
Szymaniak Karolina, On the Ice Floe: Rachel Auerbach – the Life of a Yiddishist Intellectual in Early Twentieth Century Poland [w:] Catastrophe and Utopia: Jewish Intellec tuals in Central and Eastern Europe in the 1930s and 1940s, red. Ferenc Laczó, Joachim von Puttkamer, Berlin: De Gruyter, 2018.
Google Scholar
Tec Nechama, Naszim ugwarim becel haSzoa, Jeruszalaim: Jad waSzem i BenGurion Research Institute for the Study of Israel and Zionism, 2012.
Google Scholar
WitkowskaKrych Agnieszka, Anna BraudeHeller, Seen from a Distance, „Nashim: A Jour nal of Jewish Women’s Studies & Gender Issues” 2020, nr 36.
Google Scholar
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Podobne artykuły
- Anka Grupińska, Dariusz Libionka, Rozmowa z Józefem Grynblattem, członkiem Betaru i Żydowskiego Związku Wojskowego w czasie powstania w getcie warszawskim , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 3 (2007)
- Jacek Leociak, Rocznice powstania w getcie warszawskim w dyskursie publicznym (ze szczególnym uwzględnieniem lat 1943–1944, 1968, 2023) , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 19 (2023)
- Dariusz Libionka, Od Redakcji , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 19 (2023)
- Havi Dreifuss, Komenda Żydowskiej Organizacji Bojowej podczas powstania w getcie warszawskim – nowe ujęcie , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 19 (2023)
- Lior Inbar, Zawsze byliśmy donkiszotami. Kibuc im. Bojowników Gett w Izraelu , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 19 (2023)
- Joanna Bachura Wojtasik, Jak radio pamięta powstanie w getcie warszawskim? O rocznicach wybuchu buntu zbrojnego na materiale radiowej publicystyki z lat 1945-1989. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 19 (2023)
- Israel Gutman, Barbara Engelking, O tym jak z wewnątrz warszawskiego getta patrzono na stronę aryjską z profesorem Izraelem Gurmanem rozmawia Barbara Engelking , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 1 (2005)
- Dariusz Libionka, Walka i propaganda. Powstanie w getcie warszawskim z perspektywy polskiego Londynu , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 10 (2014)
- Yehuda Bauer, Powstanie w getcie warszawskim. Nowe spojrzenie , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 14 (2018)
- Sylweriusz B. Królak, Spacerem po getcie. Doświadczenie przestrzeni getta w Łodzi i w Warszawie z perspektywy pieszego , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 16 (2020)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 > >>
Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.
