Święta rodzina z Markowej: kult Ulmów i polityka historyczna
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 15 (2019), Strony: 575-606
Data zgłoszenia: 2020-09-09Data publikacji: 2019-12-20

Abstrakt
Odwołując się do szerokiej gamy praktyk upamiętniających (przemówienia polityków i biskupów, wystawa muzealna, pomniki, artykuły prasowe, ceremonie upamiętniające), autorka artykułu analizuje upamiętnianie ratowania w Polsce jako nacjonalistyczną narrację o heroicznej oϐierze, zrealizowaną najpełniej w ϐirmowanym przez państwo kulcie rodziny Ulmów.
Ulmowie, jako kandydaci na świętych Kościoła katolickiego, przedstawiani jako postaci reprezentatywne dla polskich postaw wobec Zagłady, stali się ikoną ultrakonserwatywnego, prawicowego modelu polskości. Narracja o niesieniu pomocy w kategoriach chrześcijańskiego męczeństwa nasyca polską śmierć symbolicznym znaczeniem, którego odmawia się Żydom,
i ustanawia Polaków jako oϐiary najwyższej próby. Ten sposób upamiętniania, przejawiający się zdolnością opłakiwania wyłącznie własnych, etnicznie określonych oϐiar, stanowi, jak dowodzi autorka, powrót do wieloletniej rywalizacji w cierpieniu.
Słowa kluczowe
Muzeum Ulmów w Markowej , pamięć zbiorowa , polityka historyczna , ratowanie , tożsamość narodowa
Bibliografia
Źródła archiwalne
Google Scholar
Archiwum Yad Vashem (AYV)
Google Scholar
M.31/8568, Teczka Józefa i Julii Barów z córką Janiną
Google Scholar
O.3/10495, Relacja Abrahama Segala
Google Scholar
Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego (AŻIH)
Google Scholar
/693, Relacja Feiwela Pistrąga
Google Scholar
/891 i 301/2742, relacje Józefa Leichtera
Google Scholar
/6358, List Janiny Kordasiewicz
Google Scholar
USC Shoah Foundation Institute, Visual History Archive
Google Scholar
, Wywiad z Josephem Riesenbachem
Google Scholar
Prasa, portale internetowe
Google Scholar
„Do Rzeczy”
Google Scholar
Dzieje.pl
Google Scholar
„Dziennik Polski”
Google Scholar
Ekai.pl
Google Scholar
Fronda.pl
Google Scholar
„Gazeta Wyborcza”
Google Scholar
„Miejsca Święte”
Google Scholar
„Nasz Dziennik”
Google Scholar
Newsweek”
Google Scholar
„Niedziela”
Google Scholar
Oko.press
Google Scholar
RadioMaryja.pl
Google Scholar
„Rzeczpospolita”
Google Scholar
„Tygodnik Powszechny”
Google Scholar
Wpolityce.pl
Google Scholar
„Wprost”
Google Scholar
Literatura przedmiotu
Google Scholar
Augustyn Edward, Romek czyli Abraham, „Forum Żydzi–Chrześcijanie–Muzułmanie. Magazyn Internetowy”, 20 IV 2004.
Google Scholar
Bikont Anna, My z Jedwabnego, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2004.
Google Scholar
Cobel-Tokarska Marta, Bezludna wyspa, nora, grób. Wojenne kryjówki Żydów w okupowanej Polsce, Warszawa: IPN, 2012.
Google Scholar
Dobrosielski Paweł, Spory o Grossa. Polskie problemy z pamięcią o Żydach, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2017.
Google Scholar
Forecki Piotr, Muzeum zgody narodowej w Markowej, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2016, nr 12.
Google Scholar
Forecki Piotr, Rzeczpospolita Kowalskich czyli wszechobecni Sprawiedliwi, „Krytyka Polityczna – Dziennik Opinii”, 16 IV 2016.
Google Scholar
Forecki Piotr, Zawadzka Anna, Reguła złotego środka. Kilka uwag na temat współczesnego dominującego dyskursu o „stosunkach polsko-żydowskich”, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2015, nr 11. Godni synowie naszej Ojczyzny. Świadectwa nadesłane na apel Radia Maryja, t. 1–2, wybór
Google Scholar
Alicja Augustyniak, Warszawa: Wydawnictwo Sióstr Loretanek, 2002.
Google Scholar
Grabowski Jan, Hunt for the Jews. Betrayal and Murder in German-Occupied Poland. Bloomington: Indiana University Press, 2013 [wyd. polskie: Judenjagd. Polowanie na
Google Scholar
Żydów 1942–1945. Studium dziejów pewnego powiatu, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2011].
Google Scholar
Grabowski Jan, „Na likwidację Żydów pojechałem. Kowalski Jan”, „Gazeta Wyborcza”, 30–31 VI 2016.
Google Scholar
Grabowski Jan, Libionka Dariusz, Bezdroża polityki historycznej. Wokół Markowej, czyli o czym nie mówi Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II Wojny Światowej im. Rodziny Ulmów, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2016, nr 12.
Google Scholar
Gross Jan Tomasz, Ten jest z ojczyzny mojej, ale go nie lubię [w:] idem, Upiorna dekada.
Google Scholar
Trzy eseje na temat wzajemnych relacji między Polakami, Żydami, Niemcami i komunistami w latach 1939–1948, Kraków: Universitas, 2001.
Google Scholar
Gross Jan Tomasz, Grudzińska-Gross Irena, Złote żniwa. Rzecz o tym, co się działo na obrzeżach Zagłady Żydów, Kraków: Znak, 2011.
Google Scholar
Haska Agnieszka, Sprawiedliwi są wśród nas, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2014, nr 10.
Google Scholar
Janicka Elżbieta, Latający Cyrk im. Kazimierza Wielkiego przedstawia: „Najwęższy dom świata – wydarzenie na skalę globu”. Rekonstrukcja historyczna w 70. rocznicę Akcji Reinhardt, „Studia Litteraria et Historica” 2013, nr 2.
Google Scholar
Janicka Elżbieta, Żukowski Tomasz, Przemoc ϔilosemicka? Nowe polskie narracje o Żydach po roku 2000, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2016.
Google Scholar
Kowalska-Leder Justyna, Wszechobecność Sprawiedliwych, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2014, nr 10.
Google Scholar
Kresowa księga sprawiedliwych 1939–1945. O Ukraińcach ratujących Polaków poddanych eksterminacji przez OUN i UPA, red. Romuald Niedzielko, Warszawa: IPN, 2007.
Google Scholar
Leociak Jacek, Cały naród ratuje swoich Żydów, „Krytyka Polityczna”, 18 VIII 2016.
Google Scholar
Libionka Dariusz, Uwagi o ratowaniu Żydów w „okolicach Treblinki”, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2013, nr 9.
Google Scholar
Libionka Dariusz, Zagłada na wsi w optyce polskiej konspiracji (1942–1944) [w:] Zarys krajobrazu. Wieś polska wobec Zagłady Żydów 1942–1945, red. Barbara Engelking,
Google Scholar
Jan Grabowski, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2011.
Google Scholar
Markiel Tadeusz, Skibińska Alina, „Jakie to ma znaczenie, czy zrobili to z chciwości?” Zagłada domu Trynczerów, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą, 2011.
Google Scholar
Matusz Józef, Parciane portki Michała, „Rzeczpospolita”, 2–3 IV 2005.
Google Scholar
Młynarczyk Jacek Andrzej, Piątkowski Sebastian, Cena poświęcenia. Zbrodnie na Polakach za pomoc udzielaną Żydom w rejonie Ciepielowa, Kraków: Instytut Studiów Strategicznych, 2007.
Google Scholar
Modras Ronald, Kościół katolicki i antysemityzm w Polsce w latach 1933–1939, tłum. Witold Turopolski, Kraków: Wydawnictwo Homini, 2004.
Google Scholar
Przybysz Kazimierz, Chłopi polscy wobec okupacji hitlerowskiej 1939–1945, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1983.
Google Scholar
Rączy Elżbieta, Pomoc Polaków dla ludności żydowskiej na Rzeszowszczyźnie 1939–1945, Rzeszów–Warszawa: IPN, 2008.
Google Scholar
Reizer Franciszka, Dzienniki 1939–1945, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1984.
Google Scholar
Samsonowska Krystyna, Zamordowanie rodziny Baranków z Siedlisk koło Miechowa [w:] Kto w takich czasach Żydów przechowuje?... Polacy niosący pomoc ludności żydowskiej w okresie okupacji niemieckiej, red. Aleksandra Namysło, Warszawa: IPN, 2009.
Google Scholar
Styczyńska-Marciniak Anna, „Kiedy bohaterowie milczą: Losy polskich Sprawiedliwych wśród Narodów Świata w latach 1944–2017 (na podstawie wybranych przypadków)”, praca magisterska, Wydział Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2018.
Google Scholar
Szarek Jarosław, Szpytma Mateusz, Rodzina Ulmów. W hołdzie miłosiernym. Przejmująca
Google Scholar
historia polskiej rodziny, która poświęciła swoje życie, ratując Żydów, Kraków: Dom Wydawniczy Rafael, 2014.
Google Scholar
Szpytma Mateusz, Czyje te bezdroża? Polemika z tekstem „Markowa. Żydowska śmierć, polska wina, wspólny strach”, „Gazeta Wyborcza”, 6 I 2017.
Google Scholar
Szpytma Mateusz, Markowa po „Złotych żniwach”, „Więź” 2011, nr 7.
Google Scholar
Szpytma Mateusz. Sprawiedliwi i ich świat. Markowa w fotograϔii Józefa Ulmy, Warszawa: IPN, 2007.
Google Scholar
Szpytma Mateusz, Zbrodnie na ludności żydowskiej w Markowej w 1942 roku w kontekście postępowań karnych z latach 1949–1954, „Zeszyty Historyczne WiN-u” 2014, nr 40.
Google Scholar
Ślady Holokaustu w imaginarium kultury polskiej, red. Iwona Kurz, Justyna Kowalska-Leder, Małgorzata Szpakowska, Paweł Dobrosielski, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2017.
Google Scholar
Ten jest z ojczyzny mojej. Polacy z pomocą Żydom 1939–1945, oprac. Władysław Bartoszewski, Zoϐia Lewinówna, Kraków: Znak, 1966.
Google Scholar
Tokarska-Bakir Joanna, Okrzyki pogromowe. Szkice z antropologii historycznej Polski lat 1939–1946, Wołowiec: Czarne, 2012.
Google Scholar
Tokarska-Bakir Joanna, „Pokłosie”, czyli tracheotomia, „Dwutygodnik” 2012, nr 95.
Google Scholar
Tokarska-Bakir Joanna, Strach w Polsce [w:] Wokół „Strachu”. Dyskusja o książce Jana T. Grossa, red. Mariusz Gądek, Kraków: Znak, 2008.
Google Scholar
Złote serca czy złote żniwa? Studia nad wojennymi losami Polaków i Żydów, red. Marek Jan Chodakiewicz, Wojciech Jerzy Muszyński, Warszawa: The Facto, 2011.
Google Scholar
Żukowski Tomasz, Fantazmat Sprawiedliwych i ϔilm „W ciemności” Agnieszki Holland, „Studia Litteraria et Historica” 2012, nr 1.
Google Scholar
Licencja
Prawa autorskie (c) 2019 Zagłada Żydów. Studia i Materiały

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Alicja Podbielska, Toruńskie Yad Vashem , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 16 (2020)
Podobne artykuły
- Marta Pietrzykowska, Małgorzata Melchior, Zagłada a tożsamość, Warszawa 2004 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 1 (2005)
- Michał Trębacz, „Cieszę się, że Państwo Putersznyt przeżyli wojnę i są ze sobą szczęśliwi”. Ryszard Lerczyński – jedyny łódzki Sprawiedliwy , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 16 (2020)
- Nawojka Cieślińska-Lobkowicz, Losy mienia kulturalnego polskich Żydów w okresie okupacji hitlerowskiej i w pierwszych latach powojennych , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 6 (2010)
- Nawojka Cieślińska-Lobkowicz, Predator. The Looting Activity of Pieter Nicolaas Menten (1899–1987) , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr Holocaust Studies and Materials (2017)
- Zuzanna Schnepf-Kołacz, Losy pracowników niemieckiej gadzinówki „Nowy Kurier Warszawski” w świetle powojennych procesów z dekretu sierpniowego , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 2 (2006)
- Nawojka Cieślińska-Lobkowicz, The Jewish Biblia Pauperum , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr Holocaust Studies and Materials (2017)
- Nawojka Cieślińska-Lobkowicz, Śmierć antykwariusza na Chłodnej , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Aleksandra Bańkowska, Agnieszka Haska, „…w podziemiach wymienionych domów zakopane są…”. Poszukiwania Archiwum Ringelbluma , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Joanna Król, „Podczas wojny przebywał w łódzkim getcie”. Portret architekta Ignacego Gutmana , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 16 (2020)
- Piotr Litka, Zdzisław Lorek, Grzegorz Pawlikowski, Nieznane opracowanie: Waldemar Szulc, „Chełmno nad Nerem (Kulmhof). Hitlerowski obóz natychmiastowej zagłady” , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 16 (2020)
<< < 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 > >>
Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.