Pokaż  Nr 14 (2018)

Nr 14 (2018)

ISSN:
1895-247X
eISSN:
2657-3571

Data publikacji:
2018-12-02

Dział: Studia

Przemoc antyżydowska w powojennej Polsce w świetle ksiąg pamięci

Adam Kopciowski

adam.kopciowski@umcs.pl

Adam Kopciowski – historyk, doktor hab., kierownik Zakładu Kultury i Historii Żydów w Instytucie Kulturoznawstwa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Zajmuje się najnowszą historią Żydów w Polsce, w tym głównie problematyką związaną ze źródłami tworzonymi w języku jidysz: prasą i księgami pamięci. Ostatnio wydał m.in. monografię Wos hert zich in der prowinc? Prasa żydowska na Lubelszczyźnie i jej największy dziennik „Lubliner Tugblat” (2015).

ORCID logo https://orcid.org/0000-0002-9703-5677

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Instytut Kulturoznawstwa

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 14 (2018), Strony: 212-247

Data zgłoszenia: 2020-09-27

Data publikacji: 2018-12-20

DOI logo https://doi.org/10.32927/ZZSiM.65

Abstrakt

Celem artykułu jest krytyczna analiza opisów przemocy antyżydowskiej w powojennej Polsce zawartych w księgach pamięci. Ma on za zadanie przybliżyć czytelnikom formę, strukturę i główne wątki narracji dotyczącej tej tematyki. Omówiono w nim m.in. umiejscowienie tekstów poświęconych powojennej przemocy wobec Żydów w treści ksiąg pamięci, ich układ, zróżnicowanie gatunkowe, a także kwestie związane z wielością punktów widzenia i różnym statusem autorów (w tym relacje bezpośrednich ofiar przemocy, repatriantów z ZSRR, żydowskich „podróżników” odwiedzających powojenną Polskę oraz chrześcijańskich świadków). Charakterystyka treści oprócz analizy opisów samych aktów agresji koncentruje się wokół kilku wybranych zagadnień: kondycji fizycznej i psychicznej ocalałych wracających do rodzinnych miejscowości, reakcji na ich powrót ze strony chrześcijańskiego otoczenia oraz przyczyn powojennej przemocy (tradycje przedwojennego antysemityzmu, polski współudział w zbrodniach Holokaustu, demoralizujący wpływ okupacji). Najistotniejszym problemem badawczym jest jednak odpowiedź na pytanie o ogólną wizję tużpowojennych stosunków polsko-żydowskich obecną w narracji ksiąg pamięci, a także wskazanie jej najbardziej charakterystycznych wyznaczników.

Źródła
Google Scholar

Apt (Opatow); sefer zikaron le-ir wa-em be-Israel aszer hajeta we-ejenena od, red. Cwi Jasziw, Tel Awiw: Jocej Apt be-Israel, Arh’’W, Kanada, Brazil we-Chule, 1966.
Google Scholar

Der Bialistoker izkor buch, red. I. Szmulewicz i in., Nju-Jork: Bialistoker Center in NjuJork, 1982.
Google Scholar

Brajnsk; sefer ha-zikaron; a baszrajbung fun unzer hejm, ire folks menszn, ire helden un ϔirer fun di religieze, sociale, politisze un ekonomisze institucjes. Wi azoj Brajnsk hot gelebt unter di farszidene okupacje fun bajde welt milchome, ir endlicher szojderlicher umkum als a jidisze kehile, red. Alter Trus, Dżulius Kohen, Nju-Jork 1948.
Google Scholar

Dos buch fun Lublin; zichrojnes, gwis-ejdes un materialn ibern lebn, kamf un martirertum fun lubliner jidiszn jiszew, red. M. Litwin i M. Lerman, Paris: Parizer Komitet fun
Google Scholar

Szafn a Monograϐie wegn Jidiszn Jiszew in Lublin, 1952 (polski przekład: Wprowadzenie do księgi, tłum. Adam Kopciowski [w:] Księga pamięci żydowskiego Lublina, wstęp, wybór i oprac. Adam Kopciowski, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2011).
Google Scholar

Canin Mordechaj, Iber sztejn un sztok. A rajze iber hundert chorew-geworene kehiles in Pojln, Tel Awiw 1952.
Google Scholar

Churbn Proskurow; cum ondenk fun di hajlige neszumes wos zajnen umgekumen in der szreklicher szchite, wos iz ongeϔirt geworen durch di hajdamakes, 15 chodesz adar I, 679, Nju-Jork 1924.
Google Scholar

Churbn un gwure fun sztetl Markuszow, red. Dawid Sztokϐisz, Tel Awiw: Markuszower Landslajt in Isroel, 1955.
Google Scholar

Citron Pinchas, Sefer Kielc; toledot kehilat Kielc mi-jom hiwasda we-ad churbana, Tel Awiw: Irgun Olej Kielc be-Israel, 1956/1957.
Google Scholar

Fajnzilber Elimelech, Ojf di churwes fun majn hejm (churbn Szedlec), Tel Awiw: nakładem autora, 1952.
Google Scholar

Farbiarz Owadja D., Jomkiper in der chorewer Lublin, „Kol Lublin” 1982, nr 17.
Google Scholar

Felsztin; zamlbuch cum ondenk fun di felsztiner kdojszim, Nju-Jork: Felsztiner Farajn, 1937.
Google Scholar

Garwolin izkor buch, red. Zisze Nochgelt, Mosze Zalcman, Tel Awiw–Nju-Jork–Paris: Irgun Jocej Garwolin, 1972.
Google Scholar

Goldstein Chaim Idel, Bunkier, tłum. Sara Arm, Warszawa: Ośrodek Karta, 2006.
Google Scholar

Grinszpan Szlomo, Jidn in Plock, Nju-Jork: A & H Printing and Publishing Corp., 1960.
Google Scholar

Izker-buch fun der żelechower jidiszer kehile, red. A. Wolf Jasni, Szikago: Centraler Żelechower Landsmanszaft in Szikago, 1953.
Google Scholar

Izkor dem ondenken żitomirer kdojszim, Nju-Jork: Zitomirer Farajnigten Relif Komi, 1921.
Google Scholar

Izkor-buch cum farajbikn dem ondenk fun der chorew-geworener jidiszer kehile Pszedborz, red. Szimon Kanc, Tel Awiw: Irgun Jocej Pszedborz be-Israel u-we-Amerika, 1977.
Google Scholar

Izkor-buch Koriw; sefer izkor macewet zikaron le-ajaratenu Koriw, red. Mosze Grosman, Tel Awiw: Irgun Jocej Koriw be-Israel, 1955.
Google Scholar

Izkor-buch noch der chorew-geworener jidiszer kehile Cziżewe, red. Szimon Kanc, Tel Awiw: Cziżewer Landsmanszaftn in Isroel un Amerike, 1961.
Google Scholar

Katowic; perichata u-szekijata szel ha-kehila ha-jehudit; sefer zikaron, red. Josef Chrust,
Google Scholar

Josef Frankel, Tel Awiw: Ha-Amuta le-Hanecachat Jahadut Katowic, 1996.
Google Scholar

Kehilat Resza; sefer zikaron, red. Mosze Jari-Wald, Tel Awiw: Irgun Benej Resza be-Israelu-we-Arecot ha-Berit, 1967.
Google Scholar

Kehilat Siemiaticz, red. Eliezer Tasz (Tur-Szalom), Tel Awiw: Igud Jocej Siemiaticz be-Israel we-Arecot ha-Berit, 1965.
Google Scholar

Kehilat Sierpc; sefer zikaron, red. Efraim Talmi (Wloka), Tel Awiw: Irgunim szel Jocej Sierpc be-Israel u-wa-Chuc la-Arec, 1959.
Google Scholar

Kehilat Tarnobrzeg-Dzikow (Galicja ha-maarawit); sefer zikaron we-edut, red. Jakow Jehoszua Flajszer, Tel Awiw: Waad Irgun Jocej Tarnobrzeg-Dzikow be-Israel, 1973.
Google Scholar

Kehilat Wengrow; sefer zikaron, red. M. Tamari, Tel Awiw: Jocej Wengrow be-Israel, 1960/1961.
Google Scholar

Liżensk; sefer zikaron li-kedoszej Liżensk sze-nisepu be-szoat ha-nacim, red. Chaim Rabin, Tel Awiw: Irgun Olej Liżensk be-Israel, [1970/1971].
Google Scholar

Loszic; lezejcher an umgebrachte kehile, red. Mordechaj Szner (B. Feder), Tel Awiw: Farband fun Loszicer Landslajt in Isroel un in di Tfuces, 1963.
Google Scholar

Ostrowce; a denkmol ojf di churwes fun a farnichtete jidisze kehile, red. Meir Szimon Geszuri, Gerszon Zilberberg, [Tel Awiw: Irgun Jocej Ostrowce be Israel, 1971].
Google Scholar

Parczew; sefer zikaron le-kedoszej Parczew we-ha-sewiwa, red. Szlomo Zonenszajn, Elkana Niska, Rachel Gotsdiner, Hajfa: Irgun Jocej Parczew we-ha-Sewiwa, 1977.
Google Scholar

Parisower izkor-buch, red. Jechiel Granatstein, [Tel Awiw:] Irgun Jocej Parysow be-Israel, 1971.
Google Scholar

Pinkas Sochaczew; mekudasz le-zecher kedoszej irenu, red. A. Sz. Sztajn, Gabriel Wajsman,
Google Scholar

Jeruszalaim: Irgun Jocej Sochaczew be-Israel u-we-hiszetatefut ha-Waad haMeuchad szel Irgunej Sochaczew be-Amerika, 1962.
Google Scholar

Pinkes Chmielnik; izkor-buch noch der chorew-geworener jidiszer kehile, red. Efraim Szedlecki, Tel Awiw: Irgun Jocej Chmielnik be-Israel, 1960.
Google Scholar

Pinkes Kolbuszow (Kolbsow), red. M.I. Biderman, Nju-Jork: Farajnikte Kolbuszower, 1971.
Google Scholar

Pinkes Tisziwic, red. Jakow Ziper, Tel Awiw: Irgun Jocej Tiszwic be-Israel, 1970.
Google Scholar

Pinkes Warsze, red. Pinie Kac, Buenos Aires: Landslajt-Farajn fun Warsze un Umgegnt in
Google Scholar

Argentine baj der mitarbet fun Argentiner „Ikuf”, 1955.
Google Scholar

Pultusk; sefer zikaron, red. I. Iwri, Tel Awiw 1971.
Google Scholar

Rusak Sz., Izkor bletlech, Tel Awiw 1972.
Google Scholar

Sefer ha-zikaron li-Jehudej Jendrzew, red. Szimszon Dow Jeruszalmi, Tel Awiw: Irgun Olej Jendrzejow be-Israel, [1965].
Google Scholar

Sefer ha-zikaron li-kehilat Ostrow-Mazowieck, red. Aba Gordin, Mordechaj Gelbart, Arje
Google Scholar

Margalit, Tel Awiw: Irgun Olej Ostrow-Mazowieck be-Israel i Ostrower Landsmanszaft in Amerike, 1960.
Google Scholar

Sefer izkor Goniadz, red. M.Sz. Ben Meir, A.L. Fajans, Tel Awiw: Irgunej Jocej Goniadzbe-Arecot ha-Berit u-we-Israel, 1960
Google Scholar

Sefer izkor li-kehilat Sarnaki, red. Dow Szuwal, Hajfa: Irgun Jocej Sarnaki be-Israel, 1968.
Google Scholar

Sefer izkor Miechow, Charsznice un Ksionż, red. Nachman Blumental, Awiwa Ben-Azar (Broszi), Tel Awiw: Irgun Jocej Miechow, Chursznice we-Ksionż, 1971.
Google Scholar

Sefer izkor szel kehilat Dzialoszic we-ha-sewiwa, Tel Awiw: Waad Jocej Dzialoszic, Skalbmirz, Kazimirz i Irgun Jocej Dzialoszic be-Arecot ha-Berit, 1973.
Google Scholar

Sefer Kaluszin; gehajlikt der chorew geworener kehile, red. Arje Szamri i in., Tel Awiw: Irgun Jocej Kaluszin be-Israel i Kalusziner Landsmanszaftn in Amerike, Argentine, Frankrajch un Andere Lender, 1961.
Google Scholar

Sefer Kock, red. Elijahu Porat, Tel Awiw: Irgun Jocej Kock be-Israel, 1961.
Google Scholar

Sefer Lukow; gehajlikt chorew-geworener kehile, red. Binem Heler, Tel Awiw: Irgun Jocej Lukow be-Israel i Lukower Landsmanszaft in di Farajnikte Sztatn, 1968.
Google Scholar

Sefer Mezricz; le-zecher kedoszej irenu hi”d, red. Icchak Ronkin, Binem Heler, Israel: „Ha-Merkaz ha-Mericzai” be-Israel we-Irgunej Benej Irenu bi-Tefucot, 1978.
Google Scholar

Sefer Pruszkow, Nadarzin we-ha-sewiwa, red. Dawid Brodski, Tel Awiw: Irgun Jocej Pruszkow be-Israel, 1966.
Google Scholar

Sefer Pszitik; macewet-zikaron li-kehila jehudit; a macejwe far a jidiszer kehile, red. Dawid Sztokfisz, Tel Awiw: Irgun Jocej Pszitik be-Israel, Carefat we-Arh’’W, 1973.
Google Scholar

Sefer Radom, red. Icchak Perlow, Alfred Lipson, Tel Awiw: Irgun Jocej Radom be-Israelu-wa-Tefucot, 1961–1963.
Google Scholar

Sefer Radzin; izkor-buch, red. Icchak Zigelman, Tel Awiw: Waad Jocej Radzin (Podlaski) be-Israel, 1957.
Google Scholar

Sefer Riki, red. Szimon Kanc, Tel Awiw: Irgun Jocej Riki be-Israel be-hiszetatefut Jocej Rikibe-Kanada, Los Andżeles, Carefat u-Wrazil, 1973.
Google Scholar

Sefer Serock, red. Mordechaj Gelbart, Tel Awiw: Irgun Jocej Serock be-Israel, 1971.
Google Scholar

Sefer Staszow, red. Elchanan Erlich, Tel Awiw: Irgun Jocej Staszow be-Israel, 1962.
Google Scholar

Sefer Tiktin, red. M. Bar-Juda, Z. Ben-Nachum, Tel Awiw: Irgun Jocej Tiktin be-Israel, 1959.
Google Scholar

Sefer Turobin; pinkas zikaron, red. Meir Szimon Geszuri, Tel Awiw: Irgun Jocej Turobinbe-Israel, 1967.
Google Scholar

Sefer zikaron li-kehilat Szebreszin, red. Dow Szuwal, Hajfa: Irgun Jocej Szebreszin be-Israelu-wa-Tefucot, 1984.
Google Scholar

Sefer zikaron li-kehilat Tomaszow Mazowieck, red. Mosze Wajsberg, Tel Awiw: Irgun Jocej Tomaszow-Mazowieck be Israel, 1969.
Google Scholar

Sefer zikaron li-kehilat Wielun, Tel Awiw: Irgun Jocej Wielun be-Israel we-Edut ha-Seferbe-hiszetatefut „Wieluner Izker Buch-Komitet” be-Amerika, 1971.
Google Scholar

Sefer zikaron Wlodawa we-ha-sewiwa Sobibor, red. Szimon Kanc, Tel Awiw: Irgun Jocej Wlodawa we-ha-Sewiwa be-Israel, 1974.
Google Scholar

Sefer-izkor li-kehilat Radomsk we-ha-sewiwa, red. L. Losz, Tel Awiw: Irgun Jocej Radomskbe-Israel be-szituf im ha-Irgunim szel Nju-Jork we-Los Andżeles we-szel Argentina, 1967.
Google Scholar

Sefer-izkor Ostrow-Lubelski, red. Dawid Sztokϐisz, Tel Awiw: Irgun Jocej Ostrow-Lubelski be-Israel, 1987.
Google Scholar

Sefer-zikaron li-kehilat Pinczew; in Pinczew togt szojn niszt, red. Mordechaj Szner, Tel
Google Scholar

Awiw: Irgun Jocej Pinczew be-Israel u-we-Tefucot, 1970.
Google Scholar

Siferej zikaron li-kehilot ha-gola; sefer Sokolka; dos buch fun Sokolka, Jeruszalaim: Irgun
Google Scholar

Jocej Sokolka be-Israel i Enciklopedia szel Galujot, 1968.
Google Scholar

Skarżisko Kamienna; sefer zikaron, [Tel Awiw: Irgun Jocej Skarżisko, 1973].
Google Scholar

Szidlowcer izkor-buch, red. Berel Kahan, Nju-Jork, Szidlowcer Landsmanszaft in Nju-Jork, 1974.
Google Scholar

Wiruszow; sefer izkor, red. Jehoszua Ajbuszic, Awraham Klosziner, Josef Zelkowic, [TelAwiw] 1970.
Google Scholar

Wspomnienia z dni okupacji, tłum. Dariusz Dekiert [w:] Sefer Pruszków; księga pamięci Pruszkowa, Nadarzyna i okolic, red. Monika Adamczyk-Garbowska, Andrzej Trzciński, Pruszków 2016.
Google Scholar

Zwoliner izker buch, red. Berl Kohen, Nju-Jork: Zwoliner Landsmnszaft in Nju-Jork, 1982.
Google Scholar

Literatura przedmiotu
Google Scholar

Adamczyk-Garbowska Monika, Patterns of Return. Survivors’ Postwar Journeys to Poland, Washington, DC: USHMM, 2007.
Google Scholar

Adamczyk-Garbowska Monika, Krajobraz po Zagładzie – relacje dziennikarzy żydowskich z powojennej Polski, „Midrasz” 2012, nr 1.
Google Scholar

Adamczyk-Garbowska Monika, Kopciowski Adam, Zamiast macewy. Żydowskie księgi pamięci [w:] Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944–2010, red. Feliks Tych,
Google Scholar

Monika Adamczyk-Garbowska, Lublin: Wydawnictwo UMCS, [Warszawa:] ŻIH, 2011.
Google Scholar

Adamczyk-Garbowska Monika, Kopciowski Adam, Trzciński Andrzej, Księgi pamięci jako źródło wiedzy o historii, kulturze i Zagładzie polskich Żydów [w:] „Tam był kiedyś mój dom…” Księgi pamięci gmin żydowskich, wybór, oprac. i przedmowa Monika
Google Scholar

Adamczyk-Garbowska, Adam Kopciowski, Andrzej Trzciński, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2009.
Google Scholar

Goldberg-Mulkiewicz Olga, Księgi pamięci („Memorbuecher”) a mit żydowskiego miasteczka, „Etnografia Polska” 1991, t. 35, z. 2.
Google Scholar

Kopciowski Adam, Wstęp [w:] Księgi pamięci gmin żydowskich. Bibliograϔia / Jewish Memorial Books. A Bibliography, red. Adam Kopciowski, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2008.
Google Scholar

Krzyżanowski Łukasz, Dom, którego nie było. Powroty ocalałych do powojennego miasta, Wołowiec: Czarne, 2016.
Google Scholar

Libionka Dariusz, Powiat miechowski [w:] Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski, red. Barbara Engelking, Jan Grabowski, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2018, t. 2.
Google Scholar

Panz Karolina, Powiat nowotarski [w:] Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski, red. Barbara Engelking, Jan Grabowski, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2018, t. 2.
Google Scholar

Rotenberg Jehoszua, Izker-bicher – ci blojz a szejne macejwe?, „Di Goldene Kejt” 1980, t. 103.
Google Scholar

Skibińska Alina, Powiat biłgorajski [w:] Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski, red. Barbara Engelking, Jan Grabowski, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2018, t. 1.
Google Scholar

Sułek Antoni, Gajdowie, Samarytanie z łąk między Krupą a Podborzem, „O Nas… Kwartalnik Gminy Kurów” 2015, nr 2.
Google Scholar

Tokarska-Bakir Joanna, Pod klątwą. Społeczny portret pogromu kieleckiego, t. 1, Warszawa: Czarna Owca, 2018.
Google Scholar

Licencja

Prawa autorskie (c) 2018 Zagłada Żydów. Studia i Materiały

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0

Inne teksty tego samego autora

1 2 > >> 

Podobne artykuły

<< < 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 > >> 

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.

Altmetryki

Cytowania w Google Scholar - kliknij ikonę, aby sprawdzić

Statystyki

Kopciowski, A. . (2018). Przemoc antyżydowska w powojennej Polsce w świetle ksiąg pamięci. Zagłada Żydów. Studia I Materiały, (14), 212–247. https://doi.org/10.32927/ZZSiM.65

Udostępnij

                            Pokaż  Nr 14 (2018)

Nr 14 (2018)

ISSN:
1895-247X
eISSN:
2657-3571

Data publikacji:
2018-12-02

Dział: Studia