Procedura i przebieg transportów kolejowych z getta łódzkiego do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem (styczeń–maj 1942 r.)
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 16 (2020), Strony: 578-599
Data zgłoszenia: 2020-11-07Data publikacji: 2020-12-15

Abstrakt
Prowadzone w ostatnich latach prace badawcze pozwoliły rozwiązać wiele węzłowych problemów dziejów getta łódzkiego. Rozpoznane zostały niemieckie procesy decyzyjne oraz reakcje żydowskiej administracji getta na deportacje prowadzone do obozów zagłady. Autor artykułu koncentruje się wokół zagadnień związanych z organizacją oraz przebiegiem prowadzonych między styczniem a majem 1942 r. deportacji z getta do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem (Kulmhof am Ner). Podejmuje próbę rekonstrukcji wydarzeń rozgrywających się w czasie deportacji, w tym na stacji Radegast – w miejscu, skąd deportowani wyruszali w drogę, oraz w trakcie przejazdu do miejsca kaźni
Słowa kluczowe
getto łódzkie , stacja Radegast , Kulmhof , Chełmno nad Nerem , wysiedlenia , deportacje
Bibliografia
Źródła archiwalne / Archival sources
Google Scholar
Archiwum Państwowe w Łodzi (AP Łódź)
Google Scholar
Akta Miasta Łodzi
Google Scholar
Przełożony Starszeństwa Żydów w Getcie Łódzkim
Google Scholar
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN)
Google Scholar
Akta śledztwa obozu straceń Chełmno
Google Scholar
Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego (AŻIH)
Google Scholar
Zbiór materiałów do dziejów ludności żydowskiej w Łodzi 1939–1944
Google Scholar
Zespół relacji Żydów Ocalałych z Zagłady
Google Scholar
Źródła publikowane / Published sources
Google Scholar
Dokumenty i materiały do dziejów okupacji niemieckiej w Polsce, t. 2: Akcje i wysiedlenia, cz. 1, oprac. Józef Kermisz, Warszawa–Łódź–Kraków: CŻKH, 1946.
Google Scholar
Dokumenty i materiały do dziejów okupacji niemieckiej w Polsce, t. 3: Getto łódzkie, cz. 1, oprac. Artur Eisenbach, Warszawa–Łódź–Kraków: CŻKH, 1946.
Google Scholar
Fogel Heniek, Dziennik, oprac. Adam Sitarek, Ewa Wiatr, Warszawa: ŻIH, 2019.
Google Scholar
Kronika getta łódzkiego / Litzmannstadt Getto 1941–1944, t. 1–5, red. Julian Baranowski i in., Łódź: Wydawnictwo UŁ i Archiwum Państwowe w Łodzi, 2009.
Google Scholar
Proces Hansa Biebowa. Zagłada getta łódzkiego (Akta i stenogramy sądowe), oprac. Jerzy Lewiński, Warszawa: Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, 1987.
Google Scholar
Rok za drutem kolczastym. Na marginesie obwieszczeń Pana Prezesa Ch. Rumowskiego. Obwieszczenia Przełożonego Starszeństwa Żydów z getta łódzkiego (1940–1944), oprac. Adam Sitarek, Ewa Wiatr, Warszawa: ŻIH, 2019.
Google Scholar
Rosenfeld Oskar, Dziennik (fragmenty) [w:] Oblicza getta. Antologia tekstów z getta łódzkiego, red. Krystyna Radziszewska, Ewa Wiatr, Łódź: Wydawnictwo UŁ, 2018.
Google Scholar
Sierakowiak Dawid, Dziennik, oprac. Ewa Wiatr, Adam Sitarek, Warszawa: ŻIH, 2015.
Google Scholar
Singer Oskar, „Przemierzając szybkim krokiem getto…” Reportaże i eseje z getta łódzkiego, tłum. Krystyna Radziszewska, Łódź: Oficyna Bibliofilów, 2002.
Google Scholar
„Słuchają słów Prezesa…” Księga przemówień Mordechaja Chaima Rumkowskiego, oprac. Adam Sitarek, Michał Trębacz, Łódź: Archiwum Państwowe, Uniwersytet Łódzki Centrum Badań Żydowskich, 2011.
Google Scholar
Zelkowicz Józef, Notatki z getta łódzkiego 1941–1944, red. Michał Trębacz i in., tłum. Monika Polit, Łódź: Wydawnictwo UŁ, 2016.
Google Scholar
Literatura przedmiotu / Content related Literature
Google Scholar
Abramowicz Sławomir, Zagłada ludności getta łódzkiego w ośrodku w Chełmnie nad Nerem [w:] Dzieje Żydów w Łodzi 1820–1944. Wybrane problemy, red. Wiesław Puś, Stanisław Liszewski, Łódź: Wydawnictwo UŁ, 1991.
Google Scholar
Alberti Michael, Die Verfolgung und Vernichtung der Juden im Reichsgau Wartheland 1939–1945, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2006 (seria „Deutsches Historisches Institut Warschau Quellen und Studien”, t. 17).
Google Scholar
Alberti Michael, „Nikczemna perfidia, niska, bezmierna chciwość oraz zimne wyrachowane okrucieństwo” – ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej w Kraju Warty [w:] Zagłada Żydów na polskich terenach wcielonych do Rzeszy, red. Aleksandra Namysło, Warszawa: IPN, 2008.
Google Scholar
Baranowski Julian, Chrześcijanie w getcie łódzkim [w:] Ośrodek zagłady Żydów w Chełmnie nad Nerem w świetle najnowszych badań. Materiały z sesji naukowej, red. Łucja Pawlicka-Nowak, Konin: Rada Ochrony Walk i Męczeństwa, Muzeum Okręgowe w Koninie, 2004.
Google Scholar
Baranowski Julian, Likwidacja Żydów z getta łódzkiego w obozie zagłady w Chełmnie nad Nerem [w:] Ośrodek zagłady Żydów w Chełmnie nad Nerem w świetle najnowszych badań. Materiały z sesji naukowej, red. Łucja Pawlicka-Nowak, Konin: Rada Ochrony Walk i Męczeństwa, Muzeum Okręgowe w Koninie, 2004.
Google Scholar
Bednarz Władysław, Obóz straceń w Chełmnie nad Nerem, Warszawa: Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, 1946.
Google Scholar
Bednarz Władysław, Obóz zagłady Chełmno, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce” 1946, t. 1.
Google Scholar
Browning Christopher R., Geneza „ostatecznego rozwiązania”. Ewolucja nazistowskiej polityki wobec Żydów. Wrzesień 1939 – marzec 1942, tłum. Barbara Gutowska-Nowak, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2012.
Google Scholar
Dąbrowska Danuta, Zagłada skupisk żydowskich w „Kraju Warty” w okresie okupacji hitlerowskiej, „Biuletyn ŻIH” 1955, nr 1/2 (13/14).
Google Scholar
Epstein Catherine, Wzorcowy nazista: Arthur Greiser i okupacja Kraju Warty, tłum. Jarosław Włodarczyk, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2010.
Google Scholar
Gigliotti Simone, The Train Journey: Transit, Captivity, and Witnessing in the Holocaust, New York–Oxford: Berghahn Books, 2009.
Google Scholar
Gulczyński Janusz, Obóz śmierci w Chełmnie nad Nerem, Konin: Muzeum Okręgowe w Koninie, 1991.
Google Scholar
Jerczyński Michał, Łódź Radogoszcz, stacja-pomnik, „Świat Kolei” 2005, nr 12.
Google Scholar
Klein Peter, Die „Gettoverwaltung Litzmannstadt” 1940 bis 1944. Eine Dienststelle im Spannungsfeld von Kommunalbürokratie und staatlicher Verfolgungspolitik, Hamburg: Hamburger Edition, 2009.
Google Scholar
Klimczak Wiktor, Zbrodnie hitlerowskie popełnione w latach 1940–1944 na Polakach, Żydach i jeńcach radzieckich zatrudnionych przy budowie węzła kolejowego Łódź–Olechów, „Rocznik Łódzki” 1972, t. 16.
Google Scholar
Krakowski Shmuel, Chelmno: A Small Village in Europe. The First Nazi Extermination Camp, Jerusalem: Yad Vashem, 2009.
Google Scholar
Krakowski Shmuel, Das Todeslager Chełmno / Kulmhof. Der Beginn der „Endlösung”, Göttingen: Wallstein Verlag, 2007.
Google Scholar
Leszczyński Julian, Od formuły obozu zagłady – Höppner – Chełmno nad Nerem – do „Endlösung”, „Biuletyn ŻIH” 1977, nr 1 (101).
Google Scholar
Löw Andrea, Getto łódzkie / Litzmannstadt Getto. Warunki życia i sposoby przetrwania, tłum. Małgorzata Półrola, Łukasz Marek Plęs, Łódź: Wydawnictwo UŁ, 2012.
Google Scholar
Mierzejewski Alfred C., The Most Valuable Asset of the Reich: A History of the German National Railway, t. 2: 1933–1945, Chapel Hill: The University of North Carolina Press, 2000.
Google Scholar
Młynarczyk Jacek Andrzej, Wpływ inicjatyw oddolnych Arthura Greisera i Odilona Globocnika na decyzję o wymordowaniu Żydów [w:] Zagłada Żydów na polskich terenach wcielonych do Rzeszy, red. Aleksandra Namysło, Warszawa: IPN, 2008.
Google Scholar
Montague Patrick, Chełmno and the Holocaust. The History of Hitler’s First Death Camp, London–New York: I.B. Tauris, 2012.
Google Scholar
Montague Patrick Chełmno. Pierwszy nazistowski obóz zagłady, tłum. Tomasz S. Gałązka, Wołowiec: Czarne, 2014.
Google Scholar
Nowicki Przemysław, Synagogi, dom modlitwy i mykwa w Kole, „Polonia Maior Orientalis” 2019, t. 6.
Google Scholar
Pawlicka-Nowak Łucja, Mówią świadkowie Chełmna, Konin-Łódź: Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Muzeum Okręgowe w Koninie, 2004.
Google Scholar
Pawlicka-Nowak Łucja, Badania archeologiczne na terenie byłego niemieckiego ośrodka zagłady w Chełmnie nad Nerem [w:] Archeologia totalitaryzmów. Ślady represji 1939–1956, red. Olgierd Ławrynowicz, Joanna Żelazko, Łódź: IPN, 2015.
Google Scholar
Presner Todd, Mobile Modernity. Germans, Jews, Trains, New York: Columbia University Press, 2007.
Google Scholar
Rees Laurence, Holokaust. Nowa historia, tłum. Łukasz Praski, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2018.
Google Scholar
Rubin Icchak (Henryk), Żydzi w Łodzi pod okupacją niemiecką, Londyn: Kontra, 1989.
Google Scholar
Serwański Edward, Obóz zagłady w Chełmnie nad Nerem 1941–1945, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1964.
Google Scholar
Sitarek Adam, „Otoczone drutem państwo”. Struktura i funkcjonowanie administracji żydowskiej getta łódzkiego, Łódź: IPN, 2015.
Google Scholar
Sitarek Adam, Rola niemieckiego Zarządu Getta w Łodzi w eksterminacji gett prowincjonalnych Kraju Warty [w:] Zagłada Żydów na polskiej prowincji, red. Adam Sitarek, Michał Trębacz, Ewa Wiatr, Łódź: IPN i Wydawnictwo UŁ, 2013.
Google Scholar
Sitarek Adam, „Zaprowiantowanie obozu jest podobno wzorcowe…” Wiedza więźniów getta łódzkiego na temat ośrodka zagłady w Chełmnie nad Nerem, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2017, nr 13.
Google Scholar
Strzelecki Andrzej, Deportacja Żydów z getta łódzkiego do KL Auschwitz i ich zagłada. Opracowanie i wybór źródeł, Oświęcim: Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, 2004.
Google Scholar
Świadectwa Zagłady. Obóz w Chełmnie nad Nerem. Getto wiejskie Czachulec, oprac. Łucja Pawlicka-Nowak, współpraca Jolanta Adamska, Gdańsk: Muzeum II Wojny Światowej, 2014.
Google Scholar
Terela Izabela, Litzmannstadt-Getto – zarys historii i upamiętnienie [w:] Litzmannstadt-Getto 1940–1944. Katalog wystawy, red. Henryk Siemiński, Łódź: Muzeum Tradycji Niepodległościowych, 2014.
Google Scholar
Terela Izabela, Stacja Radegast – historia i pamięć, „Kronika miasta Łodzi” 2019, nr 4 (87).
Google Scholar
Terela Izabela, Grzegorczyk Andrzej, Stacja Radegast. Pamięć miejsca – miejsce pamięci [w:] 60-lecie Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi. Księga jubileuszowa, red. Sylwia Wielichowska, Łódź: Muzeum Tradycji Niepodległościowych, 2019.
Google Scholar
Wiatr Ewa, Kawalerowie Krzyża Żelaznego w getcie łódzkim, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2012, nr 8.
Google Scholar
Wiatr Ewa, Zawilski Piotr, Losy chrześcijan w getcie łódzkim w świetle zachowanych archiwaliów, „Prace i Materiały Historyczne Archiwum Archidiecezjalnego w Łodzi i Muzeum Archidiecezji Łódzkiej” 2012, t. 9.
Google Scholar
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Zagłada Żydów. Studia i Materiały

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Andrzej Grzegorczyk, Obóz cygański w getcie łódzkim (1941–1942) , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 17 (2021)
- Andrzej Grzegorczyk, Nowa wystawa stała w Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 16 (2020)
- Andrzej Grzegorczyk, Dieter Schenk, Witold Kulesza, Arthur Greiser. Biografia i proces namiestnika III Rzeszy w Kraju Warty , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 20 (2024)
Podobne artykuły
- Tadeusz Bartoś, Zapomnieć , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 11 (2015)
- Anna Zawadzka, Piotr Forecki, Reguła złotego środka. Kilka uwag na temat współczesnego dominującego dyskursu o „stosunkach polsko-żydowskich” , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 11 (2015)
- Stefan Klemp, Źródła ukazujące działalność batalionów policyjnych w okupowanej Polsce , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 11 (2015)
- Karolina Panz, „Dlaczego oni, którzy tyle przecierpieli i przetrzymali, musieli zginąć”. Żydowskie ofiary zbrojnej przemocy na Podhalu w latach 1945–1947 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 11 (2015)
- Michał Komar, Władysław Bartoszewski in memoriam , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 11 (2015)
- Redakcja Czasopisma, Feliks Tych in memoriam , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 11 (2015)
- Jan Grabowski, Dariusz Libionka, Bezdroża polityki historycznej. Wokół Markowej, czyli o czym nie mówi Muzeum , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Jacek Dehnel, Wszystkie procesy Eleazara Grünbauma , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Jerzy Giebułtowski, Dzieje jednej faktury. Glosa do przypisu, czyli Central Park Heinricha Himmlera , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Aleksandra Bańkowska, Agnieszka Haska, „…w podziemiach wymienionych domów zakopane są…”. Poszukiwania Archiwum Ringelbluma , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
<< < 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 > >>
Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.