Pokaż  Nr 14 (2018)

Nr 14 (2018)

ISSN:
1895-247X
eISSN:
2657-3571

Data publikacji:
2018-12-02

Dział: Sylwetki

Stanisław Żemis – świadek zagłady Żydów w Łukowie

Krzysztof Czubaszek

krzysztof@czubaszek.eu

Krzysztof Czubaszek – doktor nauk humanistycznych z zakresu historii, menedżer kultury, specjalista ds. komunikacji społecznej i mediów. W 2007 r. zainicjował przywracanie pamięci o Żydach łukowskich. Był współtwórcą i konsultantem dwóch wystaw w Muzeum Regionalnym w Łukowie – czasowej pt. „Dzieje społeczności żydowskiej w Łukowie” (2007–2008) oraz stałej pt. „Tu mieszkaliśmy. Historia łukowskich Żydów” (2017). W 2012 r. ufundował w tym mieście tablicę upamiętniającą martyrologię ludności żydowskiej, w 2015 r. w miejscu synagogi zburzonej w 1944 r. został z jego inicjatywy wybudowany pomnik poświęcony lokalnej społeczności żydowskiej, w 2017 r. zaś przy jego wsparciu
odbudowano na miejscowym kirkucie ohel cadyka Akiwy Meira Tornhajma. Jest autorem artykułów prasowych i publikacji poświęconych Żydom łukowskim, m.in. Z dziejów społeczności żydowskiej w Łukowie (2007), Żydzi Łukowa i okolic (2008), Twarze. Fotografie Żydów łukowskich / Faces. The Jews of Łuków in Photographs (2017). Współtworzył pracę zbiorową Żydzi na Podlasiu (2010) oraz przewodnik Marty Kubiszyn Śladami Żydów. Lubelszczyzna (2011). Wydał też powieść Patron (2008), osnutą wokół wojennych i współczesnych losów polskich Żydów. W 2011 r. uruchomił stronę internetową www.zydzi.lukow.pl, na której zamieszcza materiały (teksty, zdjęcia, dokumenty i filmy) dotyczące historii Żydów łukowskich. W 2018 r. został za swą działalność na rzecz pamięci o Żydach łukowskich nominowany do nagrody „Złote Skrzydła – Człowiek Roku 2017” przyznawanej przez „Tygodnik Siedlecki”. Mieszka w Warszawie.

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 14 (2018), Strony: 279-307

Data zgłoszenia: 2020-09-27

Data publikacji: 2018-12-20

DOI logo https://doi.org/10.32927/ZZSiM.67

Abstrakt

Najcenniejszą relację dotyczącą Zagłady Żydów w Łukowie, mieście powiatowym w województwie lubelskim, spisał ktoś, kto do tej pory znany był jako Stanisław Żemiński. O autorze wstrząsającego i pełnego empatii dziennika nic więcej nie było wiadomo. Nie udało się ustalić żadnych szczegółów biograficznych – skąd pochodził, gdzie mieszkał, co się z nim działo po wojnie. Autor artykułu odkrywa jego prawdziwą tożsamość. Nazywał się Stanisław Żemis. W młodości był nauczycielem, współpracownikiem Janusza Korczaka. W czasie okupacji trafił do Łukowa, gdzie zajmował się działalnością spółdzielczą oraz konspiracyjną, a po wyzwoleniu został pierwszym prezydentem Siedlec. W późniejszych latach osiadł w Warszawie, gdzie, po utracie wzroku, zajął się pracą na rzecz środowiska osób niewidomych.

Źródła archiwalne
Google Scholar

Archiwum Akt Nowych (AAN)
Google Scholar

, Zbiór akt osobowych działaczy ruchu robotniczego, 13119, teczka „Żemis
Google Scholar

Stanisław”
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Lublinie (AP Lublin)
Google Scholar

, Akta stanu cywilnego Paraϐii Rzymskokatolickiej w Bełżycach, 2.21/129,
Google Scholar

Księga urodzeń, małżeństw i zgonów, 1902 r.
Google Scholar

Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego (AŻIH)
Google Scholar

/30, Pamiętniki Żydów Ocalałych z Zagłady, Łuków – getto i okolice
Google Scholar

Archiwum prywatne Adama Żemisa
Google Scholar

Stanisława i Stanisław Żemisowie, „Pamiętnik z lat 1939–1946”, mps
Google Scholar

Źródła publikowane
Google Scholar

Kosobudzki Piotr, Przez druty, kraty i kajdany. Wspomnienia partyzanta NSZ, Wrocław: Nortom, 1997.
Google Scholar

Żemiński Stanisław, Kartki dziennika nauczyciela w Łukowie z okresu okupacji hitlerowskiej, „Biuletyn ŻIH” 1958, nr 3 (27).
Google Scholar

Żemis Stanisław, Doktor Janusz Korczak, „Pochodnia” czerwiec 1978, nr 6.
Google Scholar

Żemis Stanisław, Korczakowska noc [w:] Wspomnienia o Januszu Korczaku, wybór i oprac. Ludwika Barszczewska, Bolesław Milewicz, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1989.
Google Scholar

Żemis Stanisław, Na progu wolności, „Zielony Sztandar”, 28 II 1962, nr 17.
Google Scholar

Żemis Stanisław, Ogród szkolny RTPD na Żoliborzu jako koncepcja metodyczno-wychowawcza, „Życie Szkoły”, grudzień 1958, nr 12.
Google Scholar

Żemis Stanisław, Siedlce 1944, „Trybuna Mazowiecka”, 22 VII 1959, nr 174.
Google Scholar

Żemis Stanisław, Spotkania z Januszem Korczakiem, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze”, październik 1962, nr 8.
Google Scholar

Żemis Stanisław, Szkoła RTPD w Osiedlu Żoliborskim w Warszawie, „Przyjaciel Dziecka”, czerwiec 1960, nr 6.
Google Scholar

Prasa
Google Scholar

„Regionalna Agencja Prasowa «Podlasie»” 1944
Google Scholar

Literatura przedmiotu
Google Scholar

Czeranowski Feliks, Prasa konspiracyjna na Podlasiu podczas drugiej wojny światowej,
Google Scholar

„Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1965, t. 4, nr 1.
Google Scholar

Czubaszek Krzysztof, Żydzi Łukowa i okolic, Warszawa: Danmar, 2008.
Google Scholar

Dolata Bolesław, Indeks dat wyzwolenia niektórych miejscowości polskich w latach 1944–
Google Scholar

przez Armię Radziecką i Ludowe Wojsko Polskie, dodatek do „Wojskowego Przeglądu Historycznego” 1961, nr 2.
Google Scholar

Dominiak-Górski Stanisław, Siedleckie początki [w:] Okręg siedlecki 1942–1944. Z walk PPR, GL i AL, red. Benon Dymek, Warszawa: Wydawnictwo MON, 1977.
Google Scholar

Dudek-Klimiuk Joanna, Ogrody szkolne Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej na Żoliborzu, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Dendrologicznego” 2018, t. 66.
Google Scholar

Dudowa Halina, Nieco o rzetelności, „Za Wolność i Lud”, 5 V 1973, nr 18.
Google Scholar

Falska Maria, Nasz Dom. Zrozumieć, porozumieć się, poznać, wybór i oprac. Marta Ciesielska, Barbara Puszkin, Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2007.
Google Scholar

Hulek Aleksander, Przedmowa [w:] Stanisław Żemis, Człowiek niewidomy. Wskazania dla ociemniałych i tracących wzrok, Warszawa: PZWL, 1973.
Google Scholar

Juźwik Aleksander, Robotnicze Towarzystwo Przyjaciół Dzieci w latach 1944–1949. Funkcjonowanie i problemy ideowo-organizacyjne, „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały” 2015, t. 13
Google Scholar

Kępa Irena, Cenny dar – czyli spuścizna po Stanisławie Żemisie, „Muzea Walki” 1988, t. 21.
Google Scholar

Laskowski Stanisław, Moje wspomnienia [w:] Okręg siedlecki 1942–1944. Z walk PPR, GL i AL, red. Benon Dymek, Warszawa: Wydawnictwo MON, 1977.
Google Scholar

Ługowski Bronisław, „Miesięcznik Nauczycielski” 1935–1937 (Organ radykalnej lewicy
Google Scholar

nauczycielskiej), „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1963, t. 2.
Google Scholar

Macichowski Józef, Na jubileusz 75 rocznicy urodzin Stanisława Żemisa, „Sylwan”, sierpień 1977, nr 8.
Google Scholar

Mierzwińska-Szybka Zoϐia, Żemis Stanisław (1902–1978) [w:] Słownik biograϔiczny pracowników społecznych, red. Małgorzata Gładkowska i in., Warszawa: Towarzystwo
Google Scholar

Wolnej Wszechnicy Polskiej, 1993, t. 1.
Google Scholar

Odszedł pedagog i publicysta Stanisław Żemis, „Pochodnia”, luty 1979, nr 2.
Google Scholar

Okręg siedlecki 1942–1944. Z walk PPR, GL i AL, red. Benon Dymek, Warszawa: Wydawnictwo MON, 1977.
Google Scholar

Pierwszy spośród niewidomych nauczycieli, „Pochodnia” grudzień 1964, nr 12.
Google Scholar

Rzeminski Stanislaw, Un instituteur polonais de Lukow raconte [w:] Le Livre de Lukow. Pages de l’histoire sorties de l’ombre, tłum. z jidysz Alain Zylbering, Maurice Dab, red. Binem Heller, Paris: Associations des Originaires de Lukow d’Israël et des Etats-Unis,
Google Scholar

(wyd. oryg.: Sefer Lukow, gehejlikt der chorew geworener kehile, Tel Awiw: Irgun Jocej Lukow be-Israel i Lukower Landsmanszaft in di Farajnikte Sztatn, 1968).
Google Scholar

Skibińska Alina, „Ludzie opowiadali rzeczy potworne o tym, co się tam działo”. Dwa świadectwa Zagłady – Adama Ulricha z Zakrzówka i Stanisława Ż(Rz)emińskiego z Łukowa, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2017, nr 13.
Google Scholar

Szarota Tomasz, Opublikowane pamiętniki, wspomnienia, relacje do dziejów PRL [w:] Polska Ludowa. Materiały i studia, t. 3, red. Stanisław Arnold, Warszawa: PWN, 1964.
Google Scholar

Szczurek Józef, Stanisław Żemis otrzymał Złotą Odznakę Nauczycielską, „Pochodnia”, kwiecień 1958, nr 4.
Google Scholar

Szczurek Józef, Zawsze w otwarte karty, „Pochodnia”, lipiec 1977, nr 7.
Google Scholar

Szurek Jean-Charles, Powiat łukowski [w:] Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski, t. 1, red. Barbara Engelking, Jan Grabowski, Warszawa:
Google Scholar

Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2018.
Google Scholar

Tomerska Danuta, Nauczyciel, społecznik, publicysta, „Pochodnia”, maj 2004, nr 5.
Google Scholar

Tracewski Bohdan, Wszechstronne myślenie o dzieciach, „Przyjaciel Dziecka” 2017, nr 1/6.
Google Scholar

Tupalski Marian, Ludowa prasa konspiracyjna na Podlasiu [w:] Ruch ludowy na Lubelszczyźnie. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej przez WK ZSL w Lublinie, red.
Google Scholar

Józef Ryszard Szaϐlik, Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1964.
Google Scholar

Wołosz Paweł, Mieszkańcy Siedlec w obliczu sowietyzacji miasta w 1944 roku, „Historia i Świat” 2014, nr 3.
Google Scholar

Zieliński Jan, Szkatułki Newerlego, Warszawa: W.A.B., 2012.
Google Scholar

Ż(Rz)emiński Stanisław, Pamiętniki. Łuków i okolice – getto, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2017, nr 13.
Google Scholar

Żemis Stanisław (1902–1978) [w:] Włodzimierz Wincławski, Słownik biograϔiczny socjologii polskiej, Toruń 2011, t. 4 (Su–Ż), Suplement.
Google Scholar

Życie i zagłada Żydów polskich 1939–1945. Relacje świadków, wybór i oprac. Michał Grynberg, Maria Kotowska, Warszawa: Oficyna Naukowa, 2003.
Google Scholar

Strony internetowe
Google Scholar

Biogram Stefana Kosobudzkiego, https://pl.wikipedia.org/wiki/Stefan_Kosobudzki
Google Scholar

Biogram Stanisława Żemisa, https://bs.sejm.gov.pl
Google Scholar

Licencja

Prawa autorskie (c) 2018 Zagłada Żydów. Studia i Materiały

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0

Podobne artykuły

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 > >> 

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.

Altmetryki

Cytowania w Google Scholar - kliknij ikonę, aby sprawdzić

Statystyki

Czubaszek, K. . (2018). Stanisław Żemis – świadek zagłady Żydów w Łukowie. Zagłada Żydów. Studia I Materiały, (14), 279–307. https://doi.org/10.32927/ZZSiM.67

Udostępnij

                            Pokaż  Nr 14 (2018)

Nr 14 (2018)

ISSN:
1895-247X
eISSN:
2657-3571

Data publikacji:
2018-12-02

Dział: Sylwetki