Pokaż  Nr 17 (2021)

Nr 17 (2021)

ISSN:
1895-247X
eISSN:
2657-3571

Data publikacji:
2021-12-20

Dział: Upamiętnienia Zagłady

Pomiędzy niepamięcią a pamięcią ekskluzywną. Współczesny Rzeszów wobec swojej żydowskiej przeszłości

Krzysztof Malicki

kmalicki@ur.edu.pl

socjolog, doktor habilitowany. Pracownik Zakładu Polityki Społecznej Instytutu Nauk Socjologicznych Uniwersytetu Rzeszowskiego. Członek Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa przy Oddziale IPN w Rzeszowie. Wybrane publikacje: Polacy i ich pamięć przeszłości. Studium socjologiczne pamięci zbiorowej na przykładzie regionu podkarpackiego (2012); Pamięć przeszłości pokolenia transformacji (2012); Postawy młodzieży ponadgimnazjalnej wobec przeszłości i historii Polski XX wieku (2016, współautor Krzysztof Piróg); 70 lat po Zagładzie. Przeszłość Żydów w pamięci zbiorowej mieszkańców Rzeszowa (2016); Poza wspólnotą pamięci. Życie i Zagłada Żydów w pamięci mieszkańców regionu podkarpackiego (2017).

ORCID logo https://orcid.org/0000-0002-2628-4705

Uniwersytet Rzeszowski, Instytut Nauk Socjologicznych

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (2021), Strony: 649-669

Data zgłoszenia: 2021-12-19

Data publikacji: 2021-12-20

DOI logo https://doi.org/10.32927/zzsim.901

Abstrakt

Rzeszów należy do tych polskich miast, które przed wojną charakteryzowały się obecnością dużej, dynamicznie rozwijającej się społeczności żydowskiej, unicestwionej następnie niemal całkowicie w wyniku Holokaustu. Po drugiej wojnie światowej żadne inne miasto w Polsce nie doświadczyło podobnej skali społeczno-przestrzennych zmian i dynamicznego rozwoju. Żydowskie życie, które do 1939 r. było niedającym się przeoczyć elementem przestrzeni miejskiej, dziś nie istnieje, a pozostałe po nim materialne ślady są słabo identyfikowane przez współczesnych mieszkańców i funkcjonują na absolutnym marginesie ich zbiorowej pamięci. Niniejszy artykuł podejmuje problem dysproporcji między bogactwem historii Żydów rzeszowskich i dramatu ich Zagłady w okresie wojny, a rozmiarami współczesnej pamięci o nich w świadomości dzisiejszych mieszkańców Rzeszowa. Tekst analizuje historię procesów symbolicznego naznaczania przestrzeni miejskiej pod kątem pamięci o żydowskich mieszkańcach i różnorodne formy upamiętniania Holokaustu w okresie powojennym. Informacje te zostają jednocześnie skonfrontowane z realizowanymi cyklicznie badaniami świadomości historycznej i pamięci zbiorowej na reprezentatywnych, sondażowych próbach mieszkańców Rzeszowa.

Antysemityzm, Holokaust, Auschwitz w badaniach społecznych, red. Kucia Marek, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2011.
Google Scholar

Basta Jan, Mniejszości narodowe na Rzeszowszczyźnie 1944–1946, „Prace Historyczno-Archiwalne”, t. 2, 1994.
Google Scholar

Będziemy pamiętać, „Gazeta Wyborcza”, 11 VII 2016.
Google Scholar

Bieda Tadeusz, Eksterminacja Żydów w Rzeszowie w latach 1939–1944, „Prace Historyczno-Archiwalne” 1993, t. 1.
Google Scholar

Fishman Samuel, Dean Martin, Rzeszów [w:] Encyclopedia of Camps and Gettos 1933–1945, t. 2: Ghettos In German-Occupied Eastern Europe, red. Martin Dean, Mel Hecker, Indianapolis: United States Holocaust Memorial Museum, Indiana University Press, Bloomington, 2012.
Google Scholar

Gorczyca Anna, Marsz pamięci, „Gazeta Wyborcza”, 8–9 VII 2006.
Google Scholar

Gorczyca Anna, Marsz tych, co pamiętają i chcą pamiętać, „Gazeta Wyborcza”, 6 VII 2006.
Google Scholar

Gorczyca Anna, Pamiętają o rzeszowskich Żydach, „Gazeta Wyborcza”, 11 VII 2011.
Google Scholar

Gorczyca Anna, Pamiętają o rzeszowskich Żydach, „Gazeta Wyborcza”, 11 VII 2011.
Google Scholar

Gorczyca Anna, Rzeszów wciąż pamięta, „Gazeta Wyborcza”, 7 VII 2008.
Google Scholar

Gorczyca Anna, Trzeba przypominać, że żyli tu Żydzi, Rozmowa z Mirosławem Kędziorem, współorganizatorem Marszów Pamięci, „Gazeta Wyborcza”, 6 VII 2012.
Google Scholar

Gross Jan T., Strach. Antysemityzm w Polsce tuż po wojnie. Historia moralnej zapaści, Kraków: Znak, 2008.
Google Scholar

Kaczmarski Krzysztof, Pogrom, którego nie było. Rzeszów, 11–12 czerwca 1945 r. Fakty, hipotezy, dokumenty, Rzeszów: Instytut Pamięci Narodowej, 2008.
Google Scholar

Kapralski Sławomir, Żydzi i zagłada w polskich kulturach pamięci: między antagonizmem i agonem, „Teksty Drugie” 2016, nr 6.
Google Scholar

Karkowska Marta, Filip Pazderski, Zapomnienie [w:] Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, red. Magdalena Saryusz-Wolska, Robert Traba, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2014.
Google Scholar

Koryl Janusz, Gorąca tablica, „Dzień Rzeszowa”, 17 II 2005.
Google Scholar

Kotula Franciszek, Z dziejów Rzeszowa 1939–1944, Rzeszów, 1947.
Google Scholar

Kotula Franciszek, Tamten Rzeszów, Rzeszów: Mitel, 2003.
Google Scholar

Krakowski Shmuel, Rzeszów [w:] Encyclopedia of the Holocaust, red. Israel Gutman, New York–London: Macmillan Publishing Company, Collier Macmillan Publishers, 1990.
Google Scholar

Kuwałek Robert, Obóz zagłady w Bełżcu, Lublin: Państwowe Muzeum na Majdanku, 2010.
Google Scholar

Kwiatkowski Piotr T., Lech M. Nijakowski, Barbara Szacka, Andrzej Szpociński, Między codziennością a wielką historią. Druga wojna światowa w pamięci zbiorowej społeczeństwa polskiego, Gdańsk–Warszawa: Muzeum II Wojny Światowej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2010.
Google Scholar

Kwiatkowski Piotr T., Zapomnienie [w:] Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, red. Magdalena Saryusz-Wolska, Robert Traba, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar

Le Goff Jacques, Historia i pamięć, tłum. Anna Gronowska, Joanna Stryjczyk, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2007.
Google Scholar

Lehmann Rosa, Symbiosis and Ambivalence. Poles and Jews in a small Galician Town, Oxford–New York: Berghahn Books, 2001.
Google Scholar

Lorens Marzena, Powstanie żydowskiego Domu Ludowego im. Adolfa Tanenbauma w Rzeszowie, „Z przeszłości Rzeszowa” 2014, t. 5.
Google Scholar

Malicki Krzysztof, 70 lat po Zagładzie. Przeszłość Żydów w pamięci zbiorowej mieszkańców Rzeszowa, Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2016.
Google Scholar

Krzysztof Malicki, Poza wspólnotą pamięci. Życie i Zagłada Żydów w pamięci mieszkańców regionu podkarpackiego, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, 2017.
Google Scholar

Marsz pamięci, „Gazeta Wyborcza”, 5 VII 2010.
Google Scholar

Marsz tych, którzy pamiętają o Holokauście, „Gazeta Wyborcza. Rzeszów”, 6 VII 2009.
Google Scholar

Nowak Jacek, Sławomir Kapralski, Dariusz Niedźwiedzki, On the banality of forgetting: tracing the memory of Jewish culture in Poland, Berlin: Peter Lang, 2018.
Google Scholar

Oster Moshe, Gehinom znaczy piekło. Przeżyłem getto i dziewięć obozów, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2013.
Google Scholar

Pęckowski Jan, Dzieje miasta Rzeszowa do końca XVIII wieku, Rzeszów 1913.
Google Scholar

Piechotka Maria, Kazimierz Piechotka, Bramy nieba. Bóżnice murowane na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa: Polski Instytut nad Sztuką Świata, Muzeum Historii Żydów Polskich, 2017.
Google Scholar

Program Dnia Pamięci o Ofiarach Holocaustu, „Gazeta Wyborcza”, 27 I 2009.
Google Scholar

Prokopowicz Magdalena, Wacław Wierzbieniec, Pamięć o Holocauście na Podkarpaciu na początku XXI wieku na przykładzie uroczystości rocznicowych, „Studia Podlaskie” 2017, t. 24.
Google Scholar

Przyboś Adam, Rzeszów na przełomie XVI i XVII wieku [w:] Pięć wieków miasta Rzeszowa XIV–XVIII, red. Franciszek Błoński, Warszawa: Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Rzeszowie, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958.
Google Scholar

Rączy Elżbieta, Zagłada Żydów w dystrykcie krakowskim w latach 1939–1945, Rzeszów: Instytut Pamięci Narodowej – Uniwersytet Rzeszowski, 2014.
Google Scholar

Redlich Shimon, Razem i osobno. Polacy, Żydzi, Ukraińcy w Brzeżanach 1919–1945, tłum. Grzegorz Godlewski, Sejny: Pogranicze 2002.
Google Scholar

Rzeszów, Kraków: Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne 1965.
Google Scholar

Rzeszów [w:] The Encyclopedia of the Jewish Life before and during the Holocaust, red. Shmuel Spector, Geoffrey Wigoder, Elie Wiesel, t. 2, New York: New York University Press, 2001.
Google Scholar

Schnür-Pepłowski Stanisław, Galiciana 1772–1812, Lwów: Księgarnia H. Altenberga, 1896.
Google Scholar

Sułek Antoni, Badacz i świadek drugiej generacji. O ratowaniu lokalnej pamięci zagłady Żydów, „Więź” 2017, nr 4 (670).
Google Scholar

Sułek Antoni, Zwykli Polacy patrzą na Żydów. Postawy społeczeństwa polskiego wobec Żydów w świetle badań sondażowych (1967–2008) [w:] Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944–2010, red. Feliks Tych, Monika Adamczyk-Garbowska, Lublin: UMCS, Żydowski Instytut Historyczny, 2011.
Google Scholar

Szacka Barbara, Czas przeszły, pamięć, mit, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2006.
Google Scholar

Szacka Barbara, Pamięć społeczna [w:] Encyklopedia Socjologii, Warszawa: Oficyna Naukowa, 2000.
Google Scholar

Szura Lucyna, Tych drzew tu nie było, były kamienie i dużo krwi, „Gazeta Wyborcza”, 9 VII 2007.
Google Scholar

Tokarska-Bakir Joanna, Legendy o krwi. Antropologia przesądu, Warszawa: Wydawnictwo W.A.B., 2008.
Google Scholar

Urban Kazimierz, Cmentarze żydowskie, synagogi i domy modlitwy w Polsce w latach 1944–1966 (wybór materiałów), Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos, 2006.
Google Scholar

Wierzbieniec Wacław, Cmentarze żydowskie w Rzeszowie, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie” 1990, Seria Społeczno-Pedagogiczna i Historyczna, z. 1.
Google Scholar

Wierzbieniec Wacław, Z dziejów gminy żydowskiej w Rzeszowie, „Prace Historyczno-Archiwalne” 1995, t. 3.
Google Scholar

Wierzbieniec Wacław, Rzeszów [w:] The Yivo Encyclopedia of Jews in Eastern Europe, red. Gershon David Hundert, t. 1, New Haven–London, Yale University Press, 2008.
Google Scholar

Witalec Robert, Historia Żydów Rzeszowskich od XVI wieku do 1944 roku, „Prace Historyczno-Archiwalne” 1993, t. 1.
Google Scholar

Wójcik Zbigniew K., Rzeszów w latach drugiej wojny światowej. Okupacja i konspiracja 1939–1944–1945, Rzeszów–Kraków: Instytut Europejskich Studiów Społecznych, 1998.
Google Scholar

Young James E., The Texture of Memory. Holocaust, Memorials and Meaning, New Haven – London: Yale University Press, 1993.
Google Scholar

Licencja

Prawa autorskie (c) 2021 Zagłada Żydów. Studia i Materiały

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0

Altmetryki

Cytowania w Google Scholar - kliknij ikonę, aby sprawdzić

Statystyki

Malicki, K. (2021). Pomiędzy niepamięcią a pamięcią ekskluzywną. Współczesny Rzeszów wobec swojej żydowskiej przeszłości . Zagłada Żydów. Studia I Materiały, (17), 649–669. https://doi.org/10.32927/zzsim.901

Udostępnij

                            Pokaż  Nr 17 (2021)

Nr 17 (2021)

ISSN:
1895-247X
eISSN:
2657-3571

Data publikacji:
2021-12-20

Dział: Upamiętnienia Zagłady