Zarejestruj Zaloguj {$loggedInUsername}
English flag  English Język Polski flag  Język Polski
Pokaż Nr 18 (2022)

Nr 18 (2022)

ISSN:
1895-247X
eISSN:
2657-3571

Data publikacji:
2022-12-25

Dział: Z warsztatów badawczych

Tożsamościowe ucieczki we wspomnieniach członkiń i członków Gwardii Ludowej

Katarzyna Kwiatkowska-Moskalewicz

kamos@amu.edu.pl

historyczka i reporterka, pracuje nad rozprawą doktorską o dylematach tożsamościowych i politycznych polskich komunistów żydowskiego pochodzenia urodzonych około 1918 r. Stypendystka Laboratorium im. Pipesa ISP PAN, dwukrotna stypendystka w programie GEOP Muzeum Historii Żydów Polskich Polin i Katedry Judaistyki Uniwersytetu Wrocławskiego. Doktorantka w grancie OPUS „Intelektualna biografia Aleksandra Weissberga-Cybulskiego (1901–1964) i w jego środowiska”, kierowanym przez prof. Irenę Grudzińską-Gross. Autorka książki Zabić smoka. Ukraińskie rewolucje, tłumaczka z języka rosyjskiego i redaktorka książki Przyszło nam tu żyć Jeleny Kostiuczenko (obie nominowane w konkursie literackim im. Ryszarda Kapuścińskiego). Autorka biografii Heleny Wolińskiej i Włodzimierza Brusa, która ukaże się w 2023 r. w Wydawnictwie Agora. Stypendystka programu NAWA im. Bekkera, który realizuje w Katedrze Historii Europy Wschodniej na Uniwersytecie w Heidelbergu.

ORCID logo https://orcid.org/0000-0002-4744-4413

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 18 (2022), Strony: 275-295

Data zgłoszenia: 2022-04-13

Data publikacji: 2023-03-11

DOI logo https://doi.org/10.32927/zzsim.936
PDF

Abstrakt

Celem artykułu jest przedstawienie i porównanie strategii ukrywania żydowskiej tożsamości członkiń i członków komunistycznego ruchu oporu (Gwardii Ludowej/Armii Ludowej) na przykładzie wojennych wspomnień Barbary Sowińskiej (1912–2004) i Gustawa Alefa-Bolkowiaka (1916–1979). Oboje dorastali w tradycyjnie żydowskich domach, jednak kluczowe znaczenie w wytworzeniu ich hybrydycznej tożsamości miało doświadczenie zdobyte w polskich szkołach. Oboje jesienią 1939 r. ewakuowali się za Bug, ale w 1941 r. nie udało im się uciec w głąb ZSRR. Wrócili do Warszawy, gdzie wkrótce zasilili tworzącą się Gwardię Ludową. Po wojnie odgrywali znaczącą, lecz drugoplanową rolę w budowaniu nowego systemu. Oboje napisali poczytne wspomnienia z okresu walki w szeregach komunistycznego ruchu oporu, w których kamuflowali swoje żydowskie pochodzenie. Ich strategia kamuflażu była jednak odmienna. Jej omówienie stanowi istotę tego artykułu.

Podstawowym materiałem źródłowym są książki: Lata walki Stanisławy Sowińskiej i Gorące dni Gustawa Alefa-Bolkowiaka, skonfrontowane z dokumentami archiwalnymi (partyjne życiorysy, relacje dla archiwum historii partii, zeznania etc.) oraz późniejszymi relacjami i rękopisami, powstałymi na emigracji lub dla zagranicznego odbiorcy. Analiza porównawcza treści pozwala uwypuklić autostrategie ucieczkowe: zarówno te okupacyjne, jak i ich peerelowskie kontynuacje.

Słowa kluczowe

Gwardia Ludowa , Armia Ludowa , Zagłada , komuniści , tożsamość

Źródła archiwalne / Archival Sources
Google Scholar

Archiwum własne autorki
Google Scholar

Niepublikowana rozmowa Heleny Wolińskiej z pasierbicą Janiną Nadaner, lato 1991 r. Kopia nagrania udostępniona autorce artykułu ze zgodą na publikację.
Google Scholar

Rozmowa z Wacławą Grudzińską. Data nagrania: 15.12.2017, Warszawa.
Google Scholar

Archiwum Akt Nowych
Google Scholar

KC XX/5828, Teczka Alef- Bolkowiak Gustaw
Google Scholar

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN)
Google Scholar

BU 728/22749, Akta Paszportowe Stanisławy Sowińskiej
Google Scholar

BU 0298/514/7, Notatki śledcze dot. Stanisławy Sowińskiej
Google Scholar

BU 01703/19, Teczka Czesławy „Celiny” Szymańskiej
Google Scholar

Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego
Google Scholar

/2295, Relacja Kazimiery Kagan
Google Scholar

/6801, Relacja tow. Leny Wolińskiej
Google Scholar

/201, Wspomnienia z okresu okupacji Racheli Kleiner
Google Scholar

Archiwum Yad Vashem (AYV)
Google Scholar

, List Kazimiery Kagan w sprawie odznaczenia Eugenii i Jerzego Piwińskich SwNŚ
Google Scholar

AYV, 06/674, Relacja Wacława Jabłońskiego
Google Scholar

3/3586, Relacja Anity Duracz
Google Scholar

Biblioteka Narodowa
Google Scholar

, Stanisława Sowińska, Okrutne lata, rękopis
Google Scholar

Centralne Archiwum Wojskowe
Google Scholar

/78/3, Akta personalne Gustaw Alef- Bolkowiak
Google Scholar

Literatura przedmiotu
Google Scholar

Alef -Bolkowiak, Gorące dni, Warszawa: MON, 1959
Google Scholar

Gustaw Alef-Bolkowiak, Wspomnienia z czasów pogardy, w: Wspomnienia warszawskich peperowców, Warszawa: Książka i Wiedza, 1963
Google Scholar

Archiwum Ringelbluma. Relacje z Kresów, t. 3, Warszawa: ŻIH, 2000
Google Scholar

Józef Barski, Przeżycia i wspomnienia z lat okupacji, Wrocław: ŻIH, 1986
Google Scholar

Barbara Engelking, Żydzi komuniści w okupowanej Warszawie, Zagłada Żydów. Studia i materiały. Nr 14 (2018)
Google Scholar

Władysław Gomułka, Pamiętniki, t. II, Warszawa: BGW, 1994
Google Scholar

Israel Gutman, Żydzi warszawscy 1939-1943: getto, podziemie, walka, Warszawa: Rytm, 1993
Google Scholar

Kamil Kijek, Dzieci modernizmu. Świadomość, kultura i modernizacja młodzieży żydowskiej w II RP, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2017
Google Scholar

Lawrence L. Langer, Świadectwa Zagłady. W rumowisku pamięci, tłum. Michał Szuster, Warszawa: ŻIH, 2015
Google Scholar

Katarzyna Kwiatkowska-Moskalewicz, Helena Wolińska: tożsamościowe i polityczne dylematy polskiej komunistki żydowskiego pochodzenia, w: Kwartalnik Historii Żydów, nr 1 (281) marzec 2022
Google Scholar

Mieczysław Moczar, Barwy walki, Warszawa: MON, 1963
Google Scholar

Opowieść o niewinności. Kategoria świadka Zagłady w kulturze polskiej (1942-2015), red. Maryla Hopfinger, Tomasz Żukowski, Warszawa: IBL, 2018
Google Scholar

Stanisława Sowińska, Gorzkie lata. Z wyżyn władzy do stalinowskiego więzienia, wybór: Łukasz Bertram, Warszawa: Ośrodek KARTA, 2017
Google Scholar

Stanisława Sowińska, Lata walki, Warszawa: Książka, 1948
Google Scholar

Stanisława Sowińska, Lata walki, Warszawa: Książka i Wiedza, 1957
Google Scholar

Stanisława Sowińska, Lata walki, Warszawa: Książka i Wiedza, 1962
Google Scholar

Stanisława Sowińska, Lata walki, Warszawa: Książka i Wiedza, 1966
Google Scholar

Stanisława Sowińska, Wstrząs poznawczy, Karta nr 106, 2021
Google Scholar

Krystyna Zielińska-Zarzycka Wojna i ja w: Losy żydowskie. Świadectwo żywych red. Marian Turski, Warszawa: Tu, 1996
Google Scholar

Strony Internetowe
Google Scholar

Claude Lanzmann Shoah Collection, Interview with Gustav Alef Bolkowiak , USHMM, Gustaw Alef Bolkowiak - Warsaw - Collections Search - United States Holocaust Memorial Museum (ushmm.org), data dostępu 12.03.2022
Google Scholar

Licencja

Prawa autorskie (c) 2023 Zagłada Żydów. Studia i Materiały

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0

Podobne artykuły

<< < 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 > >> 

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.

Altmetryki

Cytowania w Google Scholar - kliknij ikonę, aby sprawdzić

HTML tutorial

Statystyki

Kwiatkowska-Moskalewicz, K. (2023). Tożsamościowe ucieczki we wspomnieniach członkiń i członków Gwardii Ludowej. Zagłada Żydów. Studia I Materiały, (18), 275–295. https://doi.org/10.32927/zzsim.936

Udostępnij

Pokaż Nr 18 (2022)

Nr 18 (2022)

ISSN:
1895-247X
eISSN:
2657-3571

Data publikacji:
2022-12-25

Dział: Z warsztatów badawczych

brand_OJS

 
 
Zagłada Żydów. Studia i Materiały/Holocaust Studies and Materials ISSN: 1895-247X eISSN: 2657-3571 DOI: 10.32927
 
Projekt wdrożenia systemu OJS dla rocznika „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” dofinansowany ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego
w ramach programu „Wsparcie dla czasopism naukowych” na podstawie umowy 209/WCN/2019/1