English
Język Polski
Z getta warszawskiego przez Francję i Hiszpanię do Londynu. Niewiarygodna historia Edwarda Rajnfelda-Tohariego
Dariusz Libionka
dlibion@ifispan.edu.pl Biogramhistoryk, profesor Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, pracownik Państwowego Muzeum na Majdanku. Redaktor naczelny rocznika „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”. Opublikował m.in.: Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Zarys problematyki (2017). Współautor dwutomowej publikacji Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski (2018).
https://orcid.org/0000-0003-0180-6463
Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 18 (2022), Strony: 222-271
Data zgłoszenia: 2023-03-10Data publikacji: 2023-03-11
https://doi.org/10.32927/zzsim.961
Abstrakt
Bohaterem tekstu jest Edward Rajnfeld (1910–1983), który we wrześniu 1943 r. przez okupowaną Francję, Hiszpanię i Gibraltar dotarł do Londynu jako pierwszy naoczny świadek zagłady warszawskiego getta. Pierwsza część tekstu traktuje o młodości Rajnfelda, pobycie w getcie i ucieczce na aryjską stronę, nielegalnym wyjeździe do Paryża możliwym dzięki pomocy oficera wywiadu Komendy Głównej AK Kazimierza Leskiego oraz trasie i szczegółach dalszej podróży. W kolejnej części omówione są reakcje na pojawienie się Rajnfelda, posługującego się wówczas nazwiskiem Tohari, w Londynie, składane przez niego relacje, działalność propagandowo-informacyjną prowadzoną na zlecenie rządu polskiego, służbę w armii polskiej w Szkocji, ze szczególnym uwzględnieniem jego działalności w kontekście dezercji żołnierzy Żydów, udział w działaniach bojowych w szeregach Pierwszej Dywizji Pancernej i powojenne losy. W aneksie zamieszczono wybór relacji i wypowiedzi Rajnfelda-Tohariego z lat 1943–1945.
Bibliografia
Źródła archiwalne / Archival sources
Google Scholar
Archiwum Akt Nowych
Google Scholar
/1326, I/14
Google Scholar
/1326, I/16
Google Scholar
Archiwum Instytutu Hoovera
Google Scholar
/41/0/-/135, folder 6,
Google Scholar
/41/0/-/136, folder 7
Google Scholar
/41/0/-/137, folder 1
Google Scholar
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej
Google Scholar
GK, 317/777 BU, 0259/106/1
Google Scholar
BU, 944/121–123
Google Scholar
Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum gen. Sikorskiego w Londynie
Google Scholar
A.5.4.126
Google Scholar
A.9.V.36
Google Scholar
A.9.V.81 A.XII.1.65 A.XII/3.40 A.XII.3.40a PRM, 142
Google Scholar
Archiwum Instytutu Żabotyńskiego (Jabotinsky Institute in Israel)
Google Scholar
HT 4-6/2
Google Scholar
Archiwum Państwowe w Warszawie,
Google Scholar
Sąd Okręgowy 1917–1944, sygn. 639/2170, 2174, 2175
Google Scholar
Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego
Google Scholar
RP 29.499
Google Scholar
RP 48.862
Google Scholar
Archiwum Yad Vashem M.2/450 M.2/753 M.31.2/14183
Google Scholar
Studium Polski Podziemnej
Google Scholar
A.98 A.94 A.166 A.523
Google Scholar
University of Southern California Shoah Foundation, Visual History Archive
Google Scholar
, Wywiad z Kazimierzem Leskim, 7 V 1997 r.
Google Scholar
Prasa / Press
Google Scholar
„Dziennik Polski” 1943
Google Scholar
„Dziennik Żołnierza” 1943
Google Scholar
„Myśl Polska” 1944
Google Scholar
„Agencja Prasowo-Informacyjna «Serwis»” 1943
Google Scholar
„Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza” 1944
Google Scholar
„Jewish Telegraphic Agency” 1943
Google Scholar
„Nasz Przegląd” 1935
Google Scholar
„News Press” 1983
Google Scholar
„Palestine Post” 1945
Google Scholar
„Palestra” 1935
Google Scholar
„Palestyna i Bliski Wschód” 1933
Google Scholar
„The Polish Jewish Observer” 1943
Google Scholar
„The Voice of Poland” 1943
Google Scholar
Źródła publikowane / Published sources
Google Scholar
Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, t. 11: Ludzie i prace „Oneg Szabat”, oprac. Aleksandra Bańkowska, Tadeusz Epsztein, Warszawa: ŻIH i WUW, 2013 (dok. 68: Likwidacja żydowskiej Warszawy).
Google Scholar
Combats en France, Belgique et Pays Bas. La Première Division Blindée polonaise, Bruxels: 1ère Division blindée polonaise [1945].
Google Scholar
Księga pamiątkowa Gimnazjum im. Mikołaja Reja utrzymywanego przez Zbór Ewangelicko-Augsburski w Warszawie 1906–1926, Warszawa: Książnica-Atlas, 1927.
Google Scholar
Leski Kazimierz, Życie niewłaściwie urozmaicone. Wspomnienia oficera wywiadu i kontr- wywiadu AK, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen, 2001.
Google Scholar
Spis abonentów sieci telefonicznej miasta Warszawy. Rok 1939/1940.
Google Scholar
Tohari (Warszawski) Edward, Zadania Żydów na emigracji w walce o niepodległość Polski, Bruges: The St. Catherine Press, 1945.
Google Scholar
Wojna żydowsko-niemiecka. Polska prasa konspiracyjna 1943–1944 o powstaniu w getcie Warszawy, wybór i oprac. Paweł Szapiro, Londyn: Aneks, 1992.
Google Scholar
Literatura przedmiotu / Content related literature
Google Scholar
Ciechanowski Jan Stanisław, Czarna legenda Mirandy. Polacy w hiszpańskim obozie internowania Miranda de Ebro 1940–1945, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm i Wydział „Artes Liberales” UW, 2021.
Google Scholar
Dariusz Stola, Nadzieja i Zagłada. Ignacy Schwarzbart – żydowski przedstawiciel w Radzie Narodowej RP (1940–1945), Warszawa: Oficyna Naukowa, 1995.
Google Scholar
Dubicki Tadeusz, Bazy wojskowej łączności zagranicznej ZWZ-AK w latach 1939–1945. Studia i materiały, Częstochowa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 2000.
Google Scholar
Engelking Barbara, Leociak Jacek, Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście, Warszawa 2013.
Google Scholar
Gąsowski Tomasz, Pod Sztandarami Orła Białego. Kwestia żydowska w Polskich Siłach Zbrojnych w czasie II wojny światowej, Kraków: Księgarnia Akademicka, 2002.
Google Scholar
Kisielewski Tadeusz A., Gibraltar ’43. Jak zginął generał Sikorski, Warszawa: Świat Książki, 2007.
Google Scholar
Minczykowska Katarzyna, Cichociemna. Generał Elżbieta Zawacka „Zo” (1909–2009), Toruń: Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 2014.
Google Scholar
Przetakiewicz Zygmunt, Od ONR-u do Pax-u, Warszawa: Wydawnictwo Prasy Lokalnej, 2010.
Google Scholar
Puławski Adam, Wobec „niespotykanego w dziejach mordu”. Rząd RP na uchodźstwie, Delegatura Rządu RP na Kraj, AK a eksterminacja ludności żydowskiej od „wiel- kiej akcji” do powstania w getcie warszawskim, Chełm: Stowarzyszenie „Rocznik Chełmski”, 2018.
Google Scholar
Tebinka Jacek, Zapalec Anna, Polska w brytyjskiej strategii wspierania ruchu oporu. Historia Sekcji Polskiej Kierownictwa Operacji Specjalnych (SOE), Warszawa: Neriton, 2022.
Google Scholar
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Anka Grupińska, Dariusz Libionka, Rozmowa z Józefem Grynblattem, członkiem Betaru i Żydowskiego Związku Wojskowego w czasie powstania w getcie warszawskim , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 3 (2007)
- Alina Skibinska, Dariusz Libionka, „Przysięgam walczyć o wolną i potężną Polskę, wykonywać rozkazy przełożonych, tak mi dopomóż Bóg”. Żydzi w AK. Epizod z Ostrowca Świętokrzyskiego , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 4 (2008)
- Jan Grabowski, Dariusz Libionka, Reports on the Jews Apprehended in Warsaw During May–July 1943 Submitted by the ‘Praga’ District of the Polish Police , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr Holocaust Studies and Materials (2017)
- Dariusz Libionka, Uwagi o ratowaniu Żydów w „okolicach Treblinki” [recenzja: Edward Kopówka, ks. Paweł Rytel-Andrianik, Dam im imię na wieki. Polacy z okolic Treblinki ratujący Żydów] , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 9 (2013)
- Adam Kopciowski, Dariusz Libionka, Zapiski członka Komendy Żydowskiej Organizacji Bojowej Hersza Berlińskiego , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 19 (2023)
- Dariusz Libionka, Jan Grabowski, Meldunki Obwodu „Praga” Policji Polskiej o zatrzymaniach Żydów w Warszawie w okresie maj–lipiec 1943 r. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 10 (2014)
- Dariusz Libionka, “Truth About Camps” or the Uneventful 1942 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr Holocaust Studies and Materials (2013)
- Dariusz Libionka, Odpowiedź na list Joshui Zimmermana , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 13 (2017)
- Dariusz Libionka, Polskie piśmiennictwo na temat zorganizowanej i indywidualnej pomocy Żydom (1945-2008) , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 4 (2008)
- Dariusz Libionka, Jak hochsztaplerów na wyklętych przerobić. Uwagi o filmie "Tora i miecz" , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
Podobne artykuły
- Redakcja, Ewa Wiatr, Adam Sitarek, Od Redakcji , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 16 (2020)
- Karolina Panz, tłumaczenie dzienika B. Kalba z jidysz Monika Polit, tłumaczenie dziennika B. Kalba z jidysz - Ewa Kuma-Zielińska, „Na pamiątkę dla Pańskich synów i przyszłych pokoleń, by oddać cześć Pańskim czynom” – materiały do historii przemytnika Benziona Kalba , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 18 (2022)
- Adam Sitarek, Danuta Dąbrowska – pionierka badań nad łódzkim gettem , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 16 (2020)
- Adam Sitarek, Dziennik Viktora Hahna z łódzkiego getta [oprac. Adam Sitarek] , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 16 (2020)
- Jacek Leociak, Adam Mazur, Artur Żmijewski, „Berek jest głosem o niemocy wobec okrucieństwa; pragnieniem, by Zagłada się nie wydarzyła”. Z Arturem Żmijewskim rozmawiają Jacek Leociak i Adam Mazur , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 17 (2021)
- Jacek Leociak, „…rozmawiałem z Bogiem (uśmiechacie się! tylko z nim mogę jeszcze rozmawiać!)”. Modlitewne lamentacje w pamiętniku Karola Rotgebera z getta warszawskiego , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 15 (2019)
- Monika Polit, Jankiew Pat. „Żydowski brat z ziemi amerykańskiej, który jest też polskim Żydem” , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 16 (2020)
- [Łucja Pawlicka-Nowak], Monika Polit, Relacja Mordechaja Żurawskiego z Chełmna nad Nerem [oprac. [Łucja Pawlicka-Nowak], Monika Polit, tłum. Monika Polit, Anna Styczyńska, Miłosz Omietoński] , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 16 (2020)
- Ewa Wiatr, ‘Turning Jews Over’ – the Participation of ‘Blue’ Policemen in Deportations of Jews Illustrated with the Example of the Radomsko County , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr Holocaust Studies and Materials (2017)
- Adam Sitarek, „Zaprowiantowanie obozu jest podobno wzorowe…” Wiedza więźniów getta łódzkiego na temat ośrodka zagłady w Chełmnie nad Nerem , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 13 (2017)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 > >>
Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.
