Tajemnica donosu na bunkier „Krysia” odkryta

Adrian Sandak

doi:10.32927/zzsim.1053

Nr 19 (2023)

ISSN:

1895-247X

eISSN:

2657-3571

Data publikacji:
2023-12-23

Dział: Suplementy

Tajemnica donosu na bunkier „Krysia” odkryta

Adrian Sandak

redakcja@holocaustresearch.pl Biogram

badacz historii drugiej wojny światowej (państwo podziemne, kontrwywiad). Absolwent slawistyki, tłumacz przysięgły języka czeskiego. Autor książki Muszkieterowie 1939–1942. Historia tajnej organizacji wywiadowczej (2022).

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 19 (2023), Strony:

Data zgłoszenia: 2024-04-04

Data publikacji: 2024-04-04

https://doi.org/10.32927/zzsim.1053

PDF PDF (English)

Abstrakt

Artykuł opublikowany wyłącznie w wersji Online

Tematem artykułu są odnalezione przez autora dokumenty konspiracyjnego kontrwywiadu Okręgu Warszawskiego AK pozwalające poznać tożsamość osoby, która złożyła donos do niemieckiej Policji Kryminalnej o miejscu ukrycia kilkudziesięciu Żydów (bunkier „Krysia” przy ul. Grójeckiej 81), wśród nich historyka Emanuela Ringelbluma. Przez dziesięciolecia funkcjonowało w tej kwestii wiele przypuszczeń. Donosicielem, wedle meldunku informatora ulokowanego najprawdopodobniej w strukturach policyjnych, był przedsiębiorca budowlany Marian Nowicki, który za swój postępek otrzymał nagrodę pieniężną i obietnicę wciągnięcia na listę płatnych agentów. Prawdopodobnie działał w AK, gdzie występował pod pseudonimem ‘Budowlany’. Zginął podczas powstania warszawskiego. Pewne jest tylko, że sprawa nie stała się przedmiotem śledztwa ze strony konspiracyjnych komórek śledczych, a postępek donosiciela pozostał bezkarny.

Słowa kluczowe

bunkier „Krysia” , Emanuel Ringelblum , Mieczysław Wolski , Gestapo , Kripo , policja granatowa , Warszawa ul. Grójecka 81

Bibliografia

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, Biuro Udostępniania, 00/231/14, Współpraca z okupantem. Podejrzani o współpracę z Gestapo (Archiwum AK).
Google Scholar

Grabowski Jan, Na posterunku. Udział polskiej policji granatowej i kryminalnej w zagładzie Żydów, Wołowiec: Czarne, 2020.
Google Scholar

Grabowski Jan, Tropiąc Emanuela Ringelbluma. Udział polskiej Kriminalpolizei w „ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej”, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2014, nr 10, t. 1.
Google Scholar

Kassow Samuel D., Kto napisze naszą historię? Ukryte archiwum Emanuela Ringelbluma, tłum. Grażyna Waluga, Olga Zienkiewicz, Warszawa: ŻIH, 2009.
Google Scholar

Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Ratujący Żydów podczas Holocaustu. Polska, t. 2, red. Israel Gutman, Sara Bender, Shmuel Krakowski, red. wyd. polskiego Dariusz Libionka, Robert Kuwałek, Adam Kopciowski, Kraków: Fundacja Instytutu Studiów Strategicznych, 2009.
Google Scholar

Libionka Dariusz, Polska Podziemna wobec szantażystów i szmalcowników w Warszawie. Korekta obrazu, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2018, nr 14.
Google Scholar

Sandak Adrian, Muszkieterowie 1939–1942. Historia tajnej organizacji wywiadowczej, Warszawa: Libra, 2022.
Google Scholar

Wywiad i kontrwywiad Armii Krajowej, red. Władysław Bułhak, Warszawa: IPN, 2008.
Google Scholar

Żydzi ukryci w bunkrze. Tajemniczy donos do Niemców, https://wiadomosci.onet.pl/kraj/zydzi-ukryci-w-bunkrze-tajemniczy-donos-do-niemcow/kd58gs1
Google Scholar