Kierunki, cele i rezultaty działań Służby Bezpieczeństwa PRL wobec Żydowskiego Instytutu Historycznego (1961–1970)
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 13 (2017), Strony: 160-180
Data zgłoszenia: 2020-10-17Data publikacji: 2017-12-03

Abstrakt
Żydowski Instytut Historyczny jako instytucja utrzymująca kontakty z diasporą żydowską na świecie i naukowcami zagranicznymi stał się przedmiotem zainteresowania SB na początku lat sześćdziesiątych. Początkowo przedmiotem rozpracowania był dyrektor ŻIH prof. Bernard Mark i jego zastępca Adam Rutkowski. Stwierdzono bowiem, że utrzymują oni liczne kontakty z cudzoziemcami i przekazują informacje szkodzące Polsce Ludowej. 13 października 1962 r. została zarejestrowana sprawa obiektowa krypt. „Kodak”, w ramach której kontrwywiad SB (Wydział V Departamentu II MSW) prowadził inwigilację ŻIH. Oprócz werbunku agentury, głównie spośród technicznych pracowników ŻIH, wobec Instytutu i jego pracowników stosowano środki techniki operacyjnej, w tym podsłuch pokojowy, podsłuch telefoniczny i kontrolę korespondencji. Przeprowadzono także kilka tajnych wejść na teren Instytutu i fotografowania dokumentów. Wszystkie te działania doprowadziły do sformułowania w 1965 r. przez prowadzącego sprawę oficera SB propozycji oskarżenia kierownictwa Instytutu o nieprawidłowości w wynagradzaniu pracowników, by następnie doprowadzić do jego kompromitacji i wymiany personelu naukowego ŻIH na osoby narodowości żydowskiej lojalne wobec władz. Do realizacji tych planów nie doszło, a prowadzenie inwigilacji ŻIH przejął w 1965 r. zajmujący się zwalczaniem opozycji Wydział III Departamentu III MSW. Stan zachowanych materiałów operacyjnych nie pozwala na szczegółowe zbadanie inwigilacji ŻIH w okresie lat 1967–1968. Nie przyniosło ono jednak dużych rezultatów. Paradoksem jest, że szerszą wiedzę o sytuacji ŻIH SB uzyskała po zainteresowaniu się działalnością Instytutu przez instytucje państwowe, zwłaszcza Najwyższą Izbę Kontroli, począwszy od jesieni 1967 r. W obecnym stanie badań wpływ SB na działania tych instytucji oraz politykę władz PRL wobec ŻIH jest trudny do ustalenia, ale inspiracja ze strony SB działań mających na celu likwidację ŻIH, do jakich doszło w 1968 r., wydaje się bardzo prawdopodobna. Jednak ostateczne decyzje w sprawie ŻIH zapadły w łonie KC PZPR i nie były zgodne z intencjami funkcjonariuszy SB, zmierzały bowiem do ustabilizowania sytuacji w Instytucie w celu uspokojenia zachodniej opinii publicznej.
Słowa kluczowe
Żydowski Instytut Historyczny , Bernard Mark , marzec 1968 r. , Służba Bezpieczeństwa , PRL
Licencja
Prawa autorskie (c) 2017 Zagłada Żydów. Studia i Materiały

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Podobne artykuły
- Magdalena Semczyszyn, Żydzi w sowieckich oddziałach partyzanckich na północno-wschodnich terenach Drugiej RP 1941–1944 – zarys problematyki , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 17 (2021)
- Justyna Kowalska-Leder, Fetyszyzacja autentyczności – casus muzeum-miejsca pamięci , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 17 (2021)
- Andrzej Leder, Konsekwencje doświadczenia Zagłady dla polskiej świadomości (i nieświadomości) społecznej , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 14 (2018)
- Elżbieta Janicka, Sąsiedzi raz jeszcze , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 14 (2018)
- Katarzyna Grzybowska, „Rowy leśne” i miejsca, których „w ogóle nie ma”. Harcerski Alert Zwycięstwa 1965 jako przyczynek do badania pamięci o Zagładzie , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 18 (2022)
- Grzegorz Krzywiec, Golden Harvest or Hearts of Gold? Studies on the Wartime Fate of Poles and Jews, edited by Marek J. Chodakiewicz, Wojciech J. Muszyński, Paweł Styrna (Washington DC: Leopolis Press, 2012); 370 pages. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr Holocaust Studies and Materials (2013)
- Roman Romantsov, Od radzieckiej amnezji do ukraińskiej (nie)pamięci. Zagłada w pamięci kulturowej Ukrainy 1991–2017 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 14 (2018)
- Barbara Engelking, Notes by Jan Górnicki (Ber Oszer Weisbaum) , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr Holocaust Studies and Materials (2013)
- Jacek Leociak, Geographies of the Holocaust, red. Anne Kelly Knowles, Tim Cole, Alberto Giordano, Bloomington–Indianapolis: Indiana University Press, 2014, 260 s. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 14 (2018)
- Bartłomiej Krupa, Jerzy Kwiatkowski, 485 dni na Majdanku, Lublin: Państwowe Muzeum na Majdanku, 2018, 440 s. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 14 (2018)
<< < 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 > >>
Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.