Kierunki, cele i rezultaty działań Służby Bezpieczeństwa PRL wobec Żydowskiego Instytutu Historycznego (1961–1970)
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 13 (2017), Strony: 160-180
Data zgłoszenia: 2020-10-17Data publikacji: 2017-12-03

Abstrakt
Żydowski Instytut Historyczny jako instytucja utrzymująca kontakty z diasporą żydowską na świecie i naukowcami zagranicznymi stał się przedmiotem zainteresowania SB na początku lat sześćdziesiątych. Początkowo przedmiotem rozpracowania był dyrektor ŻIH prof. Bernard Mark i jego zastępca Adam Rutkowski. Stwierdzono bowiem, że utrzymują oni liczne kontakty z cudzoziemcami i przekazują informacje szkodzące Polsce Ludowej. 13 października 1962 r. została zarejestrowana sprawa obiektowa krypt. „Kodak”, w ramach której kontrwywiad SB (Wydział V Departamentu II MSW) prowadził inwigilację ŻIH. Oprócz werbunku agentury, głównie spośród technicznych pracowników ŻIH, wobec Instytutu i jego pracowników stosowano środki techniki operacyjnej, w tym podsłuch pokojowy, podsłuch telefoniczny i kontrolę korespondencji. Przeprowadzono także kilka tajnych wejść na teren Instytutu i fotografowania dokumentów. Wszystkie te działania doprowadziły do sformułowania w 1965 r. przez prowadzącego sprawę oficera SB propozycji oskarżenia kierownictwa Instytutu o nieprawidłowości w wynagradzaniu pracowników, by następnie doprowadzić do jego kompromitacji i wymiany personelu naukowego ŻIH na osoby narodowości żydowskiej lojalne wobec władz. Do realizacji tych planów nie doszło, a prowadzenie inwigilacji ŻIH przejął w 1965 r. zajmujący się zwalczaniem opozycji Wydział III Departamentu III MSW. Stan zachowanych materiałów operacyjnych nie pozwala na szczegółowe zbadanie inwigilacji ŻIH w okresie lat 1967–1968. Nie przyniosło ono jednak dużych rezultatów. Paradoksem jest, że szerszą wiedzę o sytuacji ŻIH SB uzyskała po zainteresowaniu się działalnością Instytutu przez instytucje państwowe, zwłaszcza Najwyższą Izbę Kontroli, począwszy od jesieni 1967 r. W obecnym stanie badań wpływ SB na działania tych instytucji oraz politykę władz PRL wobec ŻIH jest trudny do ustalenia, ale inspiracja ze strony SB działań mających na celu likwidację ŻIH, do jakich doszło w 1968 r., wydaje się bardzo prawdopodobna. Jednak ostateczne decyzje w sprawie ŻIH zapadły w łonie KC PZPR i nie były zgodne z intencjami funkcjonariuszy SB, zmierzały bowiem do ustabilizowania sytuacji w Instytucie w celu uspokojenia zachodniej opinii publicznej.
Słowa kluczowe
Żydowski Instytut Historyczny , Bernard Mark , marzec 1968 r. , Służba Bezpieczeństwa , PRL
Licencja
Prawa autorskie (c) 2017 Zagłada Żydów. Studia i Materiały

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Podobne artykuły
- Marta Tomczok, „Polecieć tam, gdzie nie ma getta, szopu…” Dziennik Rutki Laskier między nekroestetyką a nekropolityką , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 14 (2018)
- Maria Ferenc, Empatia jako szansa i jako ograniczenie , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 15 (2019)
- Piotr Kendziorek, Martyna Jonas-Kowalik, Jutro wolni? Komuniści w ruchu oporu w getcie warszawskim , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 19 (2023)
- Tadeusz Epsztein, Wspomnienie o dr Rucie Sakowskiej (1922–2011) , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 10 (2014)
- Katrin Stoll, Rozkład jazdy tylko w jedną stronę. Przesłuchania byłych urzędników Reichsbahn na temat deportacji Żydów z Prużan do Auschwitz w 1943 r. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Maria Ferenc, Rabin Josef Lejb Gelernter ze Skępego i jego ślady w Archiwum Ringelbluma , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 15 (2019)
- Andrzej Żbikowski, Christopher Browning, The Origins of the Final Solution , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 1 (2005)
- Zuzanna Schnepf-Kołacz, Losy pracowników niemieckiej gadzinówki „Nowy Kurier Warszawski” w świetle powojennych procesów z dekretu sierpniowego , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 2 (2006)
- Filip Gańczak, Prawnicy kontra zbrodniarze Recenzja: Joanna Lubecka, Niemiecki zbrodniarz przed polskim sądem. Krakowskie procesy przed Najwyższym Trybunałem Narodowym, Kraków: IPN i Ośrodek Myśli Politycznej, 2021, 392 s. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 18 (2022)
- Andrzej Żbikowski, Texts Buried in Oblivion. Testimonies of Two Refugees from the Mass Grave at Poniatowa , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: 2008: Holocaust Studies and Materials
<< < 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 > >>
Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.