Przemoc antyżydowska w powojennej Polsce w świetle ksiąg pamięci
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 14 (2018), Strony: 212-247
Data zgłoszenia: 2020-09-27Data publikacji: 2018-12-20

Abstrakt
Celem artykułu jest krytyczna analiza opisów przemocy antyżydowskiej w powojennej Polsce zawartych w księgach pamięci. Ma on za zadanie przybliżyć czytelnikom formę, strukturę i główne wątki narracji dotyczącej tej tematyki. Omówiono w nim m.in. umiejscowienie tekstów poświęconych powojennej przemocy wobec Żydów w treści ksiąg pamięci, ich układ, zróżnicowanie gatunkowe, a także kwestie związane z wielością punktów widzenia i różnym statusem autorów (w tym relacje bezpośrednich ofiar przemocy, repatriantów z ZSRR, żydowskich „podróżników” odwiedzających powojenną Polskę oraz chrześcijańskich świadków). Charakterystyka treści oprócz analizy opisów samych aktów agresji koncentruje się wokół kilku wybranych zagadnień: kondycji fizycznej i psychicznej ocalałych wracających do rodzinnych miejscowości, reakcji na ich powrót ze strony chrześcijańskiego otoczenia oraz przyczyn powojennej przemocy (tradycje przedwojennego antysemityzmu, polski współudział w zbrodniach Holokaustu, demoralizujący wpływ okupacji). Najistotniejszym problemem badawczym jest jednak odpowiedź na pytanie o ogólną wizję tużpowojennych stosunków polsko-żydowskich obecną w narracji ksiąg pamięci, a także wskazanie jej najbardziej charakterystycznych wyznaczników.
Bibliografia
Źródła
Google Scholar
Apt (Opatow); sefer zikaron le-ir wa-em be-Israel aszer hajeta we-ejenena od, red. Cwi Jasziw, Tel Awiw: Jocej Apt be-Israel, Arh’’W, Kanada, Brazil we-Chule, 1966.
Google Scholar
Der Bialistoker izkor buch, red. I. Szmulewicz i in., Nju-Jork: Bialistoker Center in NjuJork, 1982.
Google Scholar
Brajnsk; sefer ha-zikaron; a baszrajbung fun unzer hejm, ire folks menszn, ire helden un ϔirer fun di religieze, sociale, politisze un ekonomisze institucjes. Wi azoj Brajnsk hot gelebt unter di farszidene okupacje fun bajde welt milchome, ir endlicher szojderlicher umkum als a jidisze kehile, red. Alter Trus, Dżulius Kohen, Nju-Jork 1948.
Google Scholar
Dos buch fun Lublin; zichrojnes, gwis-ejdes un materialn ibern lebn, kamf un martirertum fun lubliner jidiszn jiszew, red. M. Litwin i M. Lerman, Paris: Parizer Komitet fun
Google Scholar
Szafn a Monograϐie wegn Jidiszn Jiszew in Lublin, 1952 (polski przekład: Wprowadzenie do księgi, tłum. Adam Kopciowski [w:] Księga pamięci żydowskiego Lublina, wstęp, wybór i oprac. Adam Kopciowski, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2011).
Google Scholar
Canin Mordechaj, Iber sztejn un sztok. A rajze iber hundert chorew-geworene kehiles in Pojln, Tel Awiw 1952.
Google Scholar
Churbn Proskurow; cum ondenk fun di hajlige neszumes wos zajnen umgekumen in der szreklicher szchite, wos iz ongeϔirt geworen durch di hajdamakes, 15 chodesz adar I, 679, Nju-Jork 1924.
Google Scholar
Churbn un gwure fun sztetl Markuszow, red. Dawid Sztokϐisz, Tel Awiw: Markuszower Landslajt in Isroel, 1955.
Google Scholar
Citron Pinchas, Sefer Kielc; toledot kehilat Kielc mi-jom hiwasda we-ad churbana, Tel Awiw: Irgun Olej Kielc be-Israel, 1956/1957.
Google Scholar
Fajnzilber Elimelech, Ojf di churwes fun majn hejm (churbn Szedlec), Tel Awiw: nakładem autora, 1952.
Google Scholar
Farbiarz Owadja D., Jomkiper in der chorewer Lublin, „Kol Lublin” 1982, nr 17.
Google Scholar
Felsztin; zamlbuch cum ondenk fun di felsztiner kdojszim, Nju-Jork: Felsztiner Farajn, 1937.
Google Scholar
Garwolin izkor buch, red. Zisze Nochgelt, Mosze Zalcman, Tel Awiw–Nju-Jork–Paris: Irgun Jocej Garwolin, 1972.
Google Scholar
Goldstein Chaim Idel, Bunkier, tłum. Sara Arm, Warszawa: Ośrodek Karta, 2006.
Google Scholar
Grinszpan Szlomo, Jidn in Plock, Nju-Jork: A & H Printing and Publishing Corp., 1960.
Google Scholar
Izker-buch fun der żelechower jidiszer kehile, red. A. Wolf Jasni, Szikago: Centraler Żelechower Landsmanszaft in Szikago, 1953.
Google Scholar
Izkor dem ondenken żitomirer kdojszim, Nju-Jork: Zitomirer Farajnigten Relif Komi, 1921.
Google Scholar
Izkor-buch cum farajbikn dem ondenk fun der chorew-geworener jidiszer kehile Pszedborz, red. Szimon Kanc, Tel Awiw: Irgun Jocej Pszedborz be-Israel u-we-Amerika, 1977.
Google Scholar
Izkor-buch Koriw; sefer izkor macewet zikaron le-ajaratenu Koriw, red. Mosze Grosman, Tel Awiw: Irgun Jocej Koriw be-Israel, 1955.
Google Scholar
Izkor-buch noch der chorew-geworener jidiszer kehile Cziżewe, red. Szimon Kanc, Tel Awiw: Cziżewer Landsmanszaftn in Isroel un Amerike, 1961.
Google Scholar
Katowic; perichata u-szekijata szel ha-kehila ha-jehudit; sefer zikaron, red. Josef Chrust,
Google Scholar
Josef Frankel, Tel Awiw: Ha-Amuta le-Hanecachat Jahadut Katowic, 1996.
Google Scholar
Kehilat Resza; sefer zikaron, red. Mosze Jari-Wald, Tel Awiw: Irgun Benej Resza be-Israelu-we-Arecot ha-Berit, 1967.
Google Scholar
Kehilat Siemiaticz, red. Eliezer Tasz (Tur-Szalom), Tel Awiw: Igud Jocej Siemiaticz be-Israel we-Arecot ha-Berit, 1965.
Google Scholar
Kehilat Sierpc; sefer zikaron, red. Efraim Talmi (Wloka), Tel Awiw: Irgunim szel Jocej Sierpc be-Israel u-wa-Chuc la-Arec, 1959.
Google Scholar
Kehilat Tarnobrzeg-Dzikow (Galicja ha-maarawit); sefer zikaron we-edut, red. Jakow Jehoszua Flajszer, Tel Awiw: Waad Irgun Jocej Tarnobrzeg-Dzikow be-Israel, 1973.
Google Scholar
Kehilat Wengrow; sefer zikaron, red. M. Tamari, Tel Awiw: Jocej Wengrow be-Israel, 1960/1961.
Google Scholar
Liżensk; sefer zikaron li-kedoszej Liżensk sze-nisepu be-szoat ha-nacim, red. Chaim Rabin, Tel Awiw: Irgun Olej Liżensk be-Israel, [1970/1971].
Google Scholar
Loszic; lezejcher an umgebrachte kehile, red. Mordechaj Szner (B. Feder), Tel Awiw: Farband fun Loszicer Landslajt in Isroel un in di Tfuces, 1963.
Google Scholar
Ostrowce; a denkmol ojf di churwes fun a farnichtete jidisze kehile, red. Meir Szimon Geszuri, Gerszon Zilberberg, [Tel Awiw: Irgun Jocej Ostrowce be Israel, 1971].
Google Scholar
Parczew; sefer zikaron le-kedoszej Parczew we-ha-sewiwa, red. Szlomo Zonenszajn, Elkana Niska, Rachel Gotsdiner, Hajfa: Irgun Jocej Parczew we-ha-Sewiwa, 1977.
Google Scholar
Parisower izkor-buch, red. Jechiel Granatstein, [Tel Awiw:] Irgun Jocej Parysow be-Israel, 1971.
Google Scholar
Pinkas Sochaczew; mekudasz le-zecher kedoszej irenu, red. A. Sz. Sztajn, Gabriel Wajsman,
Google Scholar
Jeruszalaim: Irgun Jocej Sochaczew be-Israel u-we-hiszetatefut ha-Waad haMeuchad szel Irgunej Sochaczew be-Amerika, 1962.
Google Scholar
Pinkes Chmielnik; izkor-buch noch der chorew-geworener jidiszer kehile, red. Efraim Szedlecki, Tel Awiw: Irgun Jocej Chmielnik be-Israel, 1960.
Google Scholar
Pinkes Kolbuszow (Kolbsow), red. M.I. Biderman, Nju-Jork: Farajnikte Kolbuszower, 1971.
Google Scholar
Pinkes Tisziwic, red. Jakow Ziper, Tel Awiw: Irgun Jocej Tiszwic be-Israel, 1970.
Google Scholar
Pinkes Warsze, red. Pinie Kac, Buenos Aires: Landslajt-Farajn fun Warsze un Umgegnt in
Google Scholar
Argentine baj der mitarbet fun Argentiner „Ikuf”, 1955.
Google Scholar
Pultusk; sefer zikaron, red. I. Iwri, Tel Awiw 1971.
Google Scholar
Rusak Sz., Izkor bletlech, Tel Awiw 1972.
Google Scholar
Sefer ha-zikaron li-Jehudej Jendrzew, red. Szimszon Dow Jeruszalmi, Tel Awiw: Irgun Olej Jendrzejow be-Israel, [1965].
Google Scholar
Sefer ha-zikaron li-kehilat Ostrow-Mazowieck, red. Aba Gordin, Mordechaj Gelbart, Arje
Google Scholar
Margalit, Tel Awiw: Irgun Olej Ostrow-Mazowieck be-Israel i Ostrower Landsmanszaft in Amerike, 1960.
Google Scholar
Sefer izkor Goniadz, red. M.Sz. Ben Meir, A.L. Fajans, Tel Awiw: Irgunej Jocej Goniadzbe-Arecot ha-Berit u-we-Israel, 1960
Google Scholar
Sefer izkor li-kehilat Sarnaki, red. Dow Szuwal, Hajfa: Irgun Jocej Sarnaki be-Israel, 1968.
Google Scholar
Sefer izkor Miechow, Charsznice un Ksionż, red. Nachman Blumental, Awiwa Ben-Azar (Broszi), Tel Awiw: Irgun Jocej Miechow, Chursznice we-Ksionż, 1971.
Google Scholar
Sefer izkor szel kehilat Dzialoszic we-ha-sewiwa, Tel Awiw: Waad Jocej Dzialoszic, Skalbmirz, Kazimirz i Irgun Jocej Dzialoszic be-Arecot ha-Berit, 1973.
Google Scholar
Sefer Kaluszin; gehajlikt der chorew geworener kehile, red. Arje Szamri i in., Tel Awiw: Irgun Jocej Kaluszin be-Israel i Kalusziner Landsmanszaftn in Amerike, Argentine, Frankrajch un Andere Lender, 1961.
Google Scholar
Sefer Kock, red. Elijahu Porat, Tel Awiw: Irgun Jocej Kock be-Israel, 1961.
Google Scholar
Sefer Lukow; gehajlikt chorew-geworener kehile, red. Binem Heler, Tel Awiw: Irgun Jocej Lukow be-Israel i Lukower Landsmanszaft in di Farajnikte Sztatn, 1968.
Google Scholar
Sefer Mezricz; le-zecher kedoszej irenu hi”d, red. Icchak Ronkin, Binem Heler, Israel: „Ha-Merkaz ha-Mericzai” be-Israel we-Irgunej Benej Irenu bi-Tefucot, 1978.
Google Scholar
Sefer Pruszkow, Nadarzin we-ha-sewiwa, red. Dawid Brodski, Tel Awiw: Irgun Jocej Pruszkow be-Israel, 1966.
Google Scholar
Sefer Pszitik; macewet-zikaron li-kehila jehudit; a macejwe far a jidiszer kehile, red. Dawid Sztokfisz, Tel Awiw: Irgun Jocej Pszitik be-Israel, Carefat we-Arh’’W, 1973.
Google Scholar
Sefer Radom, red. Icchak Perlow, Alfred Lipson, Tel Awiw: Irgun Jocej Radom be-Israelu-wa-Tefucot, 1961–1963.
Google Scholar
Sefer Radzin; izkor-buch, red. Icchak Zigelman, Tel Awiw: Waad Jocej Radzin (Podlaski) be-Israel, 1957.
Google Scholar
Sefer Riki, red. Szimon Kanc, Tel Awiw: Irgun Jocej Riki be-Israel be-hiszetatefut Jocej Rikibe-Kanada, Los Andżeles, Carefat u-Wrazil, 1973.
Google Scholar
Sefer Serock, red. Mordechaj Gelbart, Tel Awiw: Irgun Jocej Serock be-Israel, 1971.
Google Scholar
Sefer Staszow, red. Elchanan Erlich, Tel Awiw: Irgun Jocej Staszow be-Israel, 1962.
Google Scholar
Sefer Tiktin, red. M. Bar-Juda, Z. Ben-Nachum, Tel Awiw: Irgun Jocej Tiktin be-Israel, 1959.
Google Scholar
Sefer Turobin; pinkas zikaron, red. Meir Szimon Geszuri, Tel Awiw: Irgun Jocej Turobinbe-Israel, 1967.
Google Scholar
Sefer zikaron li-kehilat Szebreszin, red. Dow Szuwal, Hajfa: Irgun Jocej Szebreszin be-Israelu-wa-Tefucot, 1984.
Google Scholar
Sefer zikaron li-kehilat Tomaszow Mazowieck, red. Mosze Wajsberg, Tel Awiw: Irgun Jocej Tomaszow-Mazowieck be Israel, 1969.
Google Scholar
Sefer zikaron li-kehilat Wielun, Tel Awiw: Irgun Jocej Wielun be-Israel we-Edut ha-Seferbe-hiszetatefut „Wieluner Izker Buch-Komitet” be-Amerika, 1971.
Google Scholar
Sefer zikaron Wlodawa we-ha-sewiwa Sobibor, red. Szimon Kanc, Tel Awiw: Irgun Jocej Wlodawa we-ha-Sewiwa be-Israel, 1974.
Google Scholar
Sefer-izkor li-kehilat Radomsk we-ha-sewiwa, red. L. Losz, Tel Awiw: Irgun Jocej Radomskbe-Israel be-szituf im ha-Irgunim szel Nju-Jork we-Los Andżeles we-szel Argentina, 1967.
Google Scholar
Sefer-izkor Ostrow-Lubelski, red. Dawid Sztokϐisz, Tel Awiw: Irgun Jocej Ostrow-Lubelski be-Israel, 1987.
Google Scholar
Sefer-zikaron li-kehilat Pinczew; in Pinczew togt szojn niszt, red. Mordechaj Szner, Tel
Google Scholar
Awiw: Irgun Jocej Pinczew be-Israel u-we-Tefucot, 1970.
Google Scholar
Siferej zikaron li-kehilot ha-gola; sefer Sokolka; dos buch fun Sokolka, Jeruszalaim: Irgun
Google Scholar
Jocej Sokolka be-Israel i Enciklopedia szel Galujot, 1968.
Google Scholar
Skarżisko Kamienna; sefer zikaron, [Tel Awiw: Irgun Jocej Skarżisko, 1973].
Google Scholar
Szidlowcer izkor-buch, red. Berel Kahan, Nju-Jork, Szidlowcer Landsmanszaft in Nju-Jork, 1974.
Google Scholar
Wiruszow; sefer izkor, red. Jehoszua Ajbuszic, Awraham Klosziner, Josef Zelkowic, [TelAwiw] 1970.
Google Scholar
Wspomnienia z dni okupacji, tłum. Dariusz Dekiert [w:] Sefer Pruszków; księga pamięci Pruszkowa, Nadarzyna i okolic, red. Monika Adamczyk-Garbowska, Andrzej Trzciński, Pruszków 2016.
Google Scholar
Zwoliner izker buch, red. Berl Kohen, Nju-Jork: Zwoliner Landsmnszaft in Nju-Jork, 1982.
Google Scholar
Literatura przedmiotu
Google Scholar
Adamczyk-Garbowska Monika, Patterns of Return. Survivors’ Postwar Journeys to Poland, Washington, DC: USHMM, 2007.
Google Scholar
Adamczyk-Garbowska Monika, Krajobraz po Zagładzie – relacje dziennikarzy żydowskich z powojennej Polski, „Midrasz” 2012, nr 1.
Google Scholar
Adamczyk-Garbowska Monika, Kopciowski Adam, Zamiast macewy. Żydowskie księgi pamięci [w:] Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944–2010, red. Feliks Tych,
Google Scholar
Monika Adamczyk-Garbowska, Lublin: Wydawnictwo UMCS, [Warszawa:] ŻIH, 2011.
Google Scholar
Adamczyk-Garbowska Monika, Kopciowski Adam, Trzciński Andrzej, Księgi pamięci jako źródło wiedzy o historii, kulturze i Zagładzie polskich Żydów [w:] „Tam był kiedyś mój dom…” Księgi pamięci gmin żydowskich, wybór, oprac. i przedmowa Monika
Google Scholar
Adamczyk-Garbowska, Adam Kopciowski, Andrzej Trzciński, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2009.
Google Scholar
Goldberg-Mulkiewicz Olga, Księgi pamięci („Memorbuecher”) a mit żydowskiego miasteczka, „Etnografia Polska” 1991, t. 35, z. 2.
Google Scholar
Kopciowski Adam, Wstęp [w:] Księgi pamięci gmin żydowskich. Bibliograϔia / Jewish Memorial Books. A Bibliography, red. Adam Kopciowski, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2008.
Google Scholar
Krzyżanowski Łukasz, Dom, którego nie było. Powroty ocalałych do powojennego miasta, Wołowiec: Czarne, 2016.
Google Scholar
Libionka Dariusz, Powiat miechowski [w:] Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski, red. Barbara Engelking, Jan Grabowski, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2018, t. 2.
Google Scholar
Panz Karolina, Powiat nowotarski [w:] Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski, red. Barbara Engelking, Jan Grabowski, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2018, t. 2.
Google Scholar
Rotenberg Jehoszua, Izker-bicher – ci blojz a szejne macejwe?, „Di Goldene Kejt” 1980, t. 103.
Google Scholar
Skibińska Alina, Powiat biłgorajski [w:] Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski, red. Barbara Engelking, Jan Grabowski, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2018, t. 1.
Google Scholar
Sułek Antoni, Gajdowie, Samarytanie z łąk między Krupą a Podborzem, „O Nas… Kwartalnik Gminy Kurów” 2015, nr 2.
Google Scholar
Tokarska-Bakir Joanna, Pod klątwą. Społeczny portret pogromu kieleckiego, t. 1, Warszawa: Czarna Owca, 2018.
Google Scholar
Licencja
Prawa autorskie (c) 2018 Zagłada Żydów. Studia i Materiały

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Adam Kopciowski, Szama Grajer – „żydowski król” z Lublina , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 16 (2020)
- Adam Kopciowski, Dariusz Libionka, Relacja działaczki Poalej Syjon-Lewicy Poli Elster o sytuacji na Umschlagplatzu i w transporcie do Poniatowej w kwietniu 1943 r , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 19 (2023)
- Adam Kopciowski, Dariusz Libionka, Zapiski członka Komendy Żydowskiej Organizacji Bojowej Hersza Berlińskiego , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 19 (2023)
- Dariusz Libionka, Adam Kopciowski, Życie i Zagłada w Hrubieszowie w oczach młodej warszawianki , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 3 (2007)
- Adam Kopciowski, Jedynie bramy łez nie zamknęły się przed nami”. Bóg i Zagłada w listach lubelskiego rabina Hersza Majlecha Talmuda , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 15 (2019)
- Adam Kopciowski, Zajścia antyżydowskie na Lubelszczyźnie w pierwszych latach po drugiej wojnie światowej , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 3 (2007)
- Adam Kopciowski, Anti-Jewish Incidents in the Lublin Region in the Early Years after World War II , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: 2008: Holocaust Studies and Materials
- Adam Kopciowski, Robert Kuwałek, Relacja żony Leona Feldhendlera , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 7 (2011)
- Adam Kopciowski, David A. Mandelbaum, From Lublin to Shanghai. The Miraculous Exile of Yeshivas Chachmei Lublin, tłum. Malky Heimowitz, New York: Mesorah Publications, 2012, 316 s , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 15 (2019)
- Adam Kopciowski, Sefer Praga. Księga pamięci warszawskiej Pragi , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
Podobne artykuły
- Marta Duch-Dyngosz, W poszukiwaniu lokalnej pamięci o Zagładzie. Przypadek upamiętniania społeczności żydowskich w mniejszych miejscowościach we współczesnej Polsce , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 17 (2021)
- Krzysztof Malicki, Pomiędzy niepamięcią a pamięcią ekskluzywną. Współczesny Rzeszów wobec swojej żydowskiej przeszłości , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 17 (2021)
- Redakcja, Od Redakcji , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 14 (2018)
- Jan Grabowski, Dariusz Libionka, Bezdroża polityki historycznej. Wokół Markowej, czyli o czym nie mówi Muzeum , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Monika Adamczyk-Garbowska, Trzy wizyty w Auschwitz , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 14 (2018)
- Andrzej Żbikowski, Goetz Aly, Hitlers Volksstaat. Raub, Rassenkrieg und nationaler Sozialismus , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 1 (2005)
- Olga Kartashova, Nie tylko świadkowie. Wysiłki polskich ocalałych Żydów i organizacji żydowskich na rzecz sprawiedliwości po Holokauście , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 19 (2023)
- Katarzyna Chmielewska, Pamięć wielokierunkowa i agoniczna a polityka pamięci , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 17 (2021)
- Dariusz Libionka, Jan Grabowski, Anatomia donosu ks. Stanisława Trzeciaka na ks. Tadeusza Pudra , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 13 (2017)
- Julia Machnowska, Sprawy synagog i cmentarzy żydowskich tuż po wojnie w dokumentach Ministerstwa Administracji Publicznej , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 15 (2019)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 > >>
Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.