English
Język Polski
„Rowy leśne” i miejsca, których „w ogóle nie ma”. Harcerski Alert Zwycięstwa 1965 jako przyczynek do badania pamięci o Zagładzie
Katarzyna Grzybowska
katarzynamaja.grzybowska@gmail.com Biogramdoktorantka na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, członkini Ośrodka Badań nad Kulturami Pamięci. Stypendystka programu Claims Conference Saul Kagan Fellowship in Advanced Shoah Studies finansowanego przez Fundację „Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość” wspieraną przez Federalne Ministerstwo Finansów (BMF). Trzykrotna uczestniczka seminarium doktorskiego Global Education Outreach Program Muzeum Historii Żydów Polskich Polin. Prowadzi projekt „Szczątki ludzkie w lokalnym krajobrazie. Między pamięcią zbiorową i środowiskową” (Narodowe Centrum Nauki, PRELUDIUM18, nr 2019/35/N/HS2/04522). Współredaktorka książki Rzeczowy świadek (Kraków 2019). Autorka artykułów dotyczących nie-miejsc pamięci. Przygotowuje rozprawę doktorską poświęconą pamięci Lasu Krępieckiego.
https://orcid.org/0000-0002-5289-4734
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 18 (2022), Strony: 440-461
Data zgłoszenia: 2021-02-23Data publikacji: 2023-03-11
https://doi.org/10.32927/zzsim.856
Abstrakt
W 1965 r. odbył się wielki, ogólnokrajowy zwiad Związku Harcerstwa Polskiego zorganizowany przy współpracy z Radą Ochrony Pomników Walk i Męczeństwa. Miał on na celu uczczenie dwudziestolecia PRL przez zauważenie jego dokonań i pamięć o tych, którzy zginęli w walce z hitleryzmem lub stali się jego ofiarami. Celem alertu było również uzupełnienie prowadzonej przez ROPWiM ewidencji miejsc pamięci narodowej o nowe, dotychczas niezinwentaryzowane i nieznane w szerszej skali lokalizacje. Trzydniowa intensywna akcja zaowocowała przygotowaniem tysięcy meldunków alertowych, które wysłano do Kwatery Głównej ZHP. Wśród meldunków znalazły się również takie, które dotyczyły zagłady Żydów: miejsc straceń i zagrzebania zwłok. Szczególną wartość alertów stanowi to, że drużyny miały za zadanie odszukiwanie miejsc w najbliższym sąsiedztwie (do 8 km od szkoły), a zatem prowadziły wywiady we własnym środowisku, wśród lokalnych świadków. W powstałych podczas akcji meldunkach można odnaleźć ślady wahań i niezborności językowej, które wiązały się z nazywaniem nieoznaczonych masowych grobów. Dużą wartość mają ponadto ręcznie przygotowywane przez harcerzy mapy, stanowiące część meldunków. Analizę bogatego materiału źródłowego alertu należy prowadzić z zachowaniem świadomości działań politycznych i propagandowych towarzyszących akcji. W ich rozpoznaniu pomocna jest lektura badań ankietowych przeprowadzonych podczas zwiadu. Analiza materiału alertowego może stanowić krok do zrozumienia dynamiki powstawania miejsc i nie-miejsc pamięci oraz lokalnych procesów pamiętania.
Bibliografia
Źródła archiwalne / Archival sources
Google Scholar
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie (AIPN), GK 195/VIII/1-22, Alert ZHP. Województwo lubelskie, [1965].
Google Scholar
Archiwum Państwowe w Kielcach (APK), 21/1101/153, Komenda kieleckiej chorągwi im. S. Żeromskiego Związku Harcerstwa Polskiego w Kielcach. Alert kieleckiej chorągwi Z.H.P. – sprawozdania, instrukcje, [1965].
Google Scholar
Archiwum Akt Nowych (AAN), 747. Ministerstwo Oświaty w Warszawie. Gabinet Ministra. ZHP - rozwój i zadania propagandowo-wychowawcze w roku szk. 1965/66. Notatka służbowa dla ministra. 1966.
Google Scholar
Archiwum Muzeum Harcerstwa (AMH), CI8.1. Akta centralne 1956-1989. I Alert "Harcerski wiosenny alert zwycięstwa", [1965-1970].
Google Scholar
Literatura przedmiotu / Content related literature
Google Scholar
Lesław M. Bartelski, Pamięć żywa, Warszawa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, 1977.
Google Scholar
Aránzazu Calderón Puerta, Tomasz Żukowski, Narracja narodowo-kombatancka versus wątek żydowski w kinie polskim lat sześćdziesiątych, [w:] Rok 1966. PRL na zakręcie, red. Katarzyna Chmielewska, Grzegorz Wołowiec, Tomasz Żukowski, Warszawa: Instytut Badań Literackich, 2014.
Google Scholar
Stefan Chwin, Polska pamięć – dzisiaj. Co pozostaje? Trwały ślad i mechanizm niepamiętania, „Teksty Drugie” 2016, nr 6.
Google Scholar
Leksykon harcerstwa, red. Olgierd Fietkiewicz, Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, 1988.
Google Scholar
Na szlakach walki. Harcerski alert zwycięstwa, Warszawa: Wydawnictwo Harcerskie, 1965.
Google Scholar
Pamięć wiecznie żywa. 40 lat działalności Rady Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa 1947-1987, Warszawa: Rada Ochrony Pomników Waliki i Męczeństwa, 1988.
Google Scholar
Roma Sendyka, Niepamięć albo o sytuowaniu wiedzy o formach pamiętania, „Teksty Drugie” 2016, nr 6.
Google Scholar
Michael C. Steinlauf, Pamięć nieprzyswojona. Polska pamięć Zagłady, Warszawa: Wydawnictwo Cyklady, 2001.
Google Scholar
Caroline Sturdy Colls, „Locating Mass Graves in Adampol, Poland. A Forensic Archaeological Investigation” (materiał uzyskany dzięki uprzejmości Komisji Rabinicznej ds. Cmentarzy).
Google Scholar
Janusz Syrokomski, Pierwszy alert „Harcerstwo. Miesięcznik Związku Harcerstwa Polskiego” 1972, nr 10/11.
Google Scholar
Grzegorz Wołowiec, Barwy Walki i polska droga do socjalizmu, w: Rok 1966. PRL na zakręcie, red. Katarzyna Chmielewska, Grzegorz Wołowiec, Tomasz Żukowski, Warszawa: Instytut Badań Literackich, 2014.
Google Scholar
Tomasz Żukowski, Ustanowienie nacjonalistycznego pola dyskursu społecznego. Spór między partią a Kościołem w roku 1966, w: Rok 1966. PRL na zakręcie, red. Katarzyna Chmielewska, Grzegorz Wołowiec, Tomasz Żukowski, Warszawa: Instytut Badań Literackich, 2014.
Google Scholar
Netografia
Google Scholar
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Podobne artykuły
- Agnieszka Haska, „Proszę Pana Ministra o energiczną interwencję”. Aleksander Ładoś (1891–1963) i ratowanie Żydów przez Poselstwo RP w Bernie , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 11 (2015)
- Monika Polit, Jankiew Pat. „Żydowski brat z ziemi amerykańskiej, który jest też polskim Żydem” , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 16 (2020)
- Monika Adamczyk-Garbowska, Trzy wizyty w Auschwitz , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 14 (2018)
- Szymon Redlich, Moralność i rzeczywistość: metropolita Andriej Szeptycki i Żydzi w czasach Holocaustu i II wojny światowej , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 4 (2008)
- Marcin Kula, Po lekturze Behemota , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Małgorzata Melchior, The Holocaust and Polish-Jewish Relations in Sociological Studies , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: 2008: Holocaust Studies and Materials
- Nawojka Cieślińska-Lobkowicz, Żydowska Biblia pauperum , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 11 (2015)
- Małgorzata Melchior, TEC Nechama, Resilience and Courage. Women, Men, and the Holocaust , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 2 (2006)
- Grzegorz Berendt, Cena życia ─ ekonomiczne uwarunkowania egzystencji Żydów po "aryjskiej stronie" , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 4 (2008)
- Katarzyna Odrzywołek, Piotr Trojański, Dzieci Teheranu – od mrozów Syberii do słońca Palestyny. Rola delegatur Ambasady RP w ZSRR i Armii gen. Andersa w ratowaniu dzieci żydowskich , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 11 (2015)
<< < 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 > >>
Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.
