Po co dzisiaj jest Zagłada, czyli poetycki survival
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (2021), Strony: 53-72
Data zgłoszenia: 2021-12-17Data publikacji: 2021-12-20

Abstrakt
W artykule zarysowano metodę analizowania najnowszej polskiej poezji o Zagładzie za pomocą użyć i nadużyć ideologicznych oraz przechwyceń, nawiązującą do filozofii neomarksistowskiej. Metoda podejrzliwego, krytycznego czytania wierszy współczesnych pomaga ujawnić nieobecność we współczesnych dyskursach doświadczenia żydowskiego i opowiadającej o nim żydowskiej poezji Zagłady w języku polskim i jidysz. Analiza utworów Radosława Kobierskiego, Piotra Macierzyńskiego i Grzegorza Kwiatkowskiego oraz ukrytych w ich utworach parafraz, nawiązań i cytatów pokazuje ideologiczny charakter nawiązań do Zagłady. Wiersze Jacka Podsiadły natomiast zawierają nawiązania umożliwiające zbudowanie na nowo opowieści o poezji Zagłady, będące jedyną szansą na jej ratunek. Wprowadzone pojęcia wiersza-archiwum i wiersza-macicy jako przeciwieństwa wchłaniającego cudze głosy wiersza opartego na nadużyciach i przechwyceniach, zbliżonego do poetyckiego survivalu, odsyłają do niewykorzystanego dostatecznie potencjału poezji współczesnej dającej życie i przetrwanie pamięci poezji żydowskiej.
Słowa kluczowe
poezja polska , Zagłada , przechwycenie , nadużycie ideologiczne , wiersz
Bibliografia
Alphen Ernst van, Performatywność prowokacji. Przypadek Artura Żmijewskiego, tłum. Roma Sendyka [w:] idem, Krytyka jako interwencja. Sztuka, pamięć, afekt, red. Katarzyna Bojarska, Kraków: Wydawnictwo UJ, 2019.
Google Scholar
Augustyniak Anna, O mojej mowie [w:] Anna Augustyniak, Między nami zwierzętami, Gdańsk: słowo/obraz/terytoria, 2020.
Google Scholar
Bauer Yehuda, Przemyśleć Zagładę, tłum. Jerzy Giebułtowski, Janusz Surewicz, Warszawa: ŻIH, 2016.
Google Scholar
Borowski Tadeusz, [a jednak wiem – gdy zechcesz odejść…] [w:] idem, Pisma w czterech tomach, red. Tadeusz Drewnowski, Justyna Szczęsna, Sławomir Buryła, t. 1: Poezja (Gdziekolwiek ziemia… – Noce esencjalne – Księga z dnia Wigilii – Światło i cień – Koniec wojny? – O poezji i poecie – Pokolenie – Cztery wolności – poezja zarzucona – Z pamiętnika), oprac. Tadeusz Drewnowski, Justyna Szczęsna, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2003.
Google Scholar
Borowski Tadeusz, [Na zewnątrz noc…] [w:] idem, Pisma w czterech tomach, red. Tadeusz Drewnowski, Justyna Szczęsna, Sławomir Buryła, t. 1: Poezja (Gdziekolwiek ziemia… – Noce esencjalne – Księga z dnia Wigilii – Światło i cień – Koniec wojny? – O poezji i poecie – Pokolenie – Cztery wolności – poezja zarzucona – Z pamiętnika), oprac. Tadeusz Drewnowski, Justyna Szczęsna, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2003.
Google Scholar
Borowski Tadeusz, Do narzeczonej [w:] idem, Pisma w czterech tomach, red. Tadeusz Drewnowski, Justyna Szczęsna, Sławomir Buryła, t. 1: Poezja, oprac. Tadeusz Drewnowski, Justyna Szczęsna, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2003.
Google Scholar
Borowski Tadeusz, Pożegnanie z Marią [w:] idem, Pisma w czterech tomach, t. 2: Proza (1) (Z Byliśmy w Oświęcimiu – Pożegnanie z Marią – Kamienny świat – Z kręgu Pożegnania z Marią i Kamiennego świata – Określenia oświęcimskie), oprac. Sławomir Buryła, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2004.
Google Scholar
Debord Guy, Wolman Gil J., Przechwytywanie – instrukcja obsługi, tłum. Maria. Adamczak, konsultacja Anna. Matuszyńska [w:] Miasto w sztuce – sztuka miasta, red. Ewa. Rewers, Kraków: Universitas, 2010.
Google Scholar
Eagleton Terry, Ideologia i forma literacka, tłum. Piotr. Graff [w:] Marksizm i literaturoznawstwo współczesne. Antologia, wybór i oprac. Andrzej. Lam, Bogdan Owczarek, wstęp Bogdan Owczarek, Warszawa: PIW, 1979.
Google Scholar
Ettinger Bracha L., Transkryptum: tropienie śladów pamięci w/z/w myślą o Innym, tłum. Anna Chromik, Anna Kisiel, „Narracje o Zagładzie” 2016, nr 2.
Google Scholar
Glazar Richard, Stacja Treblinka, tłum. Ewa Czerwiakowska, Warszawa: Dom Spotkań z Historią: Ośrodek Karta, 2011.
Google Scholar
Gombrowicz Witold, Dziennik 1953–1956, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1997.
Google Scholar
Jankowicz Grzegorz, Formy heteronomii. Polskie pole literackie po 1989 roku i jego relacje z innymi polami społecznymi [w:] Grzegorz Jankowicz, Piotr Marecki, Alicja Palęcka, Jan Sowa, Tomasz Warczok, Literatura polska po 1989 roku w świetle teorii Pierre’a Bourdieu, Kraków: Korporacja Ha!art, 2014.
Google Scholar
Jarzyna Anita, Poezja (wobec) Zagłady – ku nowym narracjom, „Narracje o Zagładzie” 2019, nr 5.
Google Scholar
Kałuża Anna, Splątane obiekty. Przechwycenia artystyczno-literackie w niewspółmiernym świecie, Kraków: Wydawnictwo UJ, 2019.
Google Scholar
Kobierski Radosław, [Facet prowadzi swoją małą wojnę] [w:] Radosław Kobierski, Drugie ja, Poznań: Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury, 2011.
Google Scholar
Kobierski Radosław, VI. Podróże [w:] Radosław Kobierski, Południe, Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa: Studium Literacko-Artystyczne przy Instytucie Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2004.
Google Scholar
Kwiatkowski Grzegorz, Henryk Mandelbaum, ur. 1922 zm. 2008 [w:] Grzegorz Kwiatkowski, Sową, Stronie Śląskie: Biuro Literackie, 2017.
Google Scholar
Kwiatkowski Grzegorz, Richard Glazar [w:] Grzegorz Kwiatkowski, Karl-Heinz M., Stronie Śląskie: Biuro Literackie, 2019.
Google Scholar
Leociak Jacek, [głos w dyskusji wokół wiersza Słup ze słów Jacka Podsiadły], http://magazynwizje.pl/aktualnik/debata-slup-ze-slow/.
Google Scholar
Leociak Jacek, Doświadczenia graniczne. Studia o dwudziestowiecznych formach reprezentacji, wyd. 2, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2019.
Google Scholar
Macierzyński Piotr, XXX [w:] idem, Antologia wierszy ss-mańskich, Kraków: Korporacja Ha!art, 2011.
Google Scholar
Mann Tomasz, Śmierć w Wenecji [w:] idem, Nowele, tłum. Leopold Staff, Warszawa: Czytelnik, 1956.
Google Scholar
Michaels Walter Benn, Forgetting Auschwitz: Jonathan Littell and the Death of a Beautiful Woman, „American Literary History” 2013, nr 4.
Google Scholar
Mitzner Piotr, Biedny język, Warszawa: Wydawnictwo UKSW, 2011.
Google Scholar
Niedyskrecje pocztowe. Korespondencja Tadeusza Borowskiego, wybór i oprac. Tadeusz Drewnowski, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2001.
Google Scholar
Nycz Ryszard, Poetyka doświadczenia. Teoria – nowoczesność – literatura, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2012.
Google Scholar
Ostatnie fastrygi. Irit Amiel w rozmowie z Agnieszką Piśkiewicz-Bornstein, Katowice: Wydawnictwo UŚ, 2021 [w opracowaniu].
Google Scholar
…Pieśń ujdzie cało… Antologia wierszy o Żydach pod okupacją niemiecką, oprac. i wstęp Michał Maksymilian Borwicz, Warszawa–Łódź–Kraków: Centralna Żydowska Komisja Historyczna w Polsce, 1947 (Lublin: Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, 2012).
Google Scholar
Podsiadło Jacek, Słup ze słów [w:]Jacek Podsiadło, Podwójne wahadło, Poznań: Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury, 2020.
Google Scholar
Re: Przetrwać Holokaust, https://www.arte.tv/pl/videos/100291-001-A/re-przetrwac-holokaust/.
Google Scholar
Sutzkever Abraham, Zielone akwarium, tłum. Michał Friedman, wstęp Ruth Wisse, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1992.
Google Scholar
Szymel Maurycy, Matka gdera [w:] idem, Twarzą ku nocy. Twórczość literacka Maurycego Szymla, red. Maria Antosik-Piela, Eugenia Prokop-Janiec, współpraca jidyszystyczna Karolina Szymaniak, Kraków: Wydawnictwo UJ, 2015.
Google Scholar
Tomczok Marta, Czy Polacy i Żydzi nienawidzą się nawzajem? Literatura jako mediacja, Łódź: Wydawnictwo UŁ, 2019.
Google Scholar
Tomczok Marta, Czyja dzisiaj jest Zagłada? Retoryka – ideologia – popkultura, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2017.
Google Scholar
Tomczok Paweł, Niewrażliwość człowieka ekonomicznego, „Kultura Współczesna” 2018, nr 4 (103).
Google Scholar
Wark MacKenzie, Spektakl dezintegracji. Sytuacjonistyczne drogi wyjścia z XX wieku, tłum. Katarzyna Makaruk, Warszawa: Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana, 2014.
Google Scholar
Wiesel Elie, Moi nauczyciele [w:] Pieśń umarłych. Opowiadania, tłum. Małgorzata Tomicka, Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991.
Google Scholar
Żółkiewska Agnieszka, Wstęp [w:] Słowa pośród nocy. Poetyckie dokumenty Holokaustu, wstęp, wybór i oprac. Agnieszka Żółkiewska, tłum. Marek Tuszewicki, Agnieszka Żółkiewska, Michał Koktysz, Warszawa: ŻIH, 2012.
Google Scholar
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Zagłada Żydów. Studia i Materiały

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Jacek Leociak, Marta Tomczok, Afektywny kicz holokaustowy – wprowadzenie , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 17 (2021)
- Marta Tomczok, Getto łódzkie we współczesnej literaturze dla dzieci i młodzieży. Krytyka „nowej wrażliwości” , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 16 (2020)
- Marta Tomczok, „Polecieć tam, gdzie nie ma getta, szopu…” Dziennik Rutki Laskier między nekroestetyką a nekropolityką , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 14 (2018)
- Marta Tomczok, Religijny kicz holokaustowy. Zarys zjawiska , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 15 (2019)
- Marta Tomczok, Demon pojednania. Dyskurs o współczesnych Sprawiedliwych w powieści popularnej , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Marta Tomczok, Zatrucie. Piołun i popiół… trzydzieści lat później , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 13 (2017)
- Marta Tomczok, Anna Mach, Świadkowie świadectw. Postpamięć Zagłady w polskiej literaturze najnowszej; Małgorzata Wójcik-Dudek, W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 13 (2017)
- Marta Tomczok, Kinga Piotrowiak-Junkiert, Świadomość zwrócona przeciwko sobie samej. Imre Kertész wobec Zagłady , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Marta Tomczok, Literatura polska wobec Zagłady 2000 – 2024. Bilans subiektywny , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 20 (2024)
Podobne artykuły
- Sabina Giergiel, Transport Kladovo i zagłada Żydów z serbskiego Šabaca , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 15 (2019)
- Adam Sitarek, „Nie myśl, że to pisze obłąkany”. Listy rabina z Grabowa i jego misja informowania o Zagładzie , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 15 (2019)
- Esther Farbstein, „A we mnie płonie duchowa świeca”. Rabin Josef Guzik i jego dziennik , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 15 (2019)
- Redakcja, Od Redakcji , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 14 (2018)
- Stanisław Obirek, Każdy z nas potrzebuje czasu, czyli rzecz nie tylko o Janie Tomaszu Grossie , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 14 (2018)
- Roman Romantsov, Od radzieckiej amnezji do ukraińskiej (nie)pamięci. Zagłada w pamięci kulturowej Ukrainy 1991–2017 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 14 (2018)
- Jacek Leociak, Literatura dokumentu osobistego jako źródło do badań nad Zagładą Żydów (Rekonesans metodologiczny) , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 1 (2005)
- Jan Grabowski, Tadeusz Tomasz Krasnodębski, Policjant konspiratorem. Szesnaście lat na muszce Gestapo i bezpieki [Policeman-Conspirator. Sixteen years on a sight of Gestapo and State Security] , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: 2010: Holocaust Studies and Materials
- Marta Janczewska, Research on Starvation in the Warsaw Ghetto – Ethical Problems , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: 2010: Holocaust Studies and Materials
- Dagmara Swałtek, For an overcoat, a suitcase and an apple. Crimes against Jews hiding in the villages of Falkowa, Wieniec and Janowice in ... , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: 2010: Holocaust Studies and Materials
<< < 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 > >>
Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.