Pokaż  Nr 17 (2021)

Nr 17 (2021)

ISSN:
1895-247X
eISSN:
2657-3571

Data publikacji:
2021-12-20

Dział: Studia

Żydzi w sowieckich oddziałach partyzanckich na północno-wschodnich terenach Drugiej RP 1941–1944 – zarys problematyki

Magdalena Semczyszyn

magdalena.semczyszyn@ipn.gov.pl

doktor, historyczka, pracownica Oddziałowego Biura Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej w Szczecinie. Jej zainteresowania badawcze obejmują historię mniejszości narodowych w XIX i XX w. Stypendystka Centrum Historii Miejskiej Europy Środkowo-Wschodniej we Lwowie (2011), European Holocaust Research Infrastructure (2018) oraz Research Network Eastern Europe w Berlinie (2021).

ORCID logo https://orcid.org/0000-0003-4933-4346

Instytut Pamięci Narodowej, Oddział w Szczecinie

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (2021), Strony: 139-171

Data zgłoszenia: 2021-12-17

Data publikacji: 2021-12-20

DOI logo https://doi.org/10.32927/zzsim.874

Abstrakt

Artykuł dotyczy udziału Żydów w partyzantce sowieckiej na Wileńszczyźnie i Nowogródczyźnie podczas okupacji niemieckiej (1941–1944). Tekst omawia i jednocześnie podsumowuje dotychczasowe ustalenia historyków z różnych krajów, nieobecne jak dotąd w polskiej historiografii. Poza obszernymi odniesieniami bibliograficznymi znalazły się w nim podstawowe informacje na temat rozmieszczenia i funkcjonowania oddziałów partyzantki sowieckiej, w których walczyli Żydzi, a także żydowskich grup przetrwania i oddziałów rodzinnych. Omówione zostały ich specyfika, działalność i znaczenie jako główny czynnik przetrwania ludności żydowskiej na tych terenach.

Źródła archiwalne / Archival sources
Google Scholar

Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie (AŻIH)
Google Scholar

, Relacje Żydów Ocalałych z Zagłady:
Google Scholar

/303, Relacja Dawida Barańczyka
Google Scholar

/506, Relacja Eljahu Kowieńskiego
Google Scholar

/635, Relacja Benjamina Dombrowskiego
Google Scholar

/2129, Relacja Icchoka Lewina
Google Scholar

/2517, Relacja Mani Glezer
Google Scholar

/2536, Relacja Abrama Mieszczańskiego
Google Scholar

/2837, Relacja Szyi Amaranta
Google Scholar

/3170, Relacja Józefa Keslera
Google Scholar

/3307, Relacja Estery Świerczewskiej (Elżbiety Marchwińskiej)
Google Scholar

/3755, Relacja Litmana Murawczyka
Google Scholar

United States Holocaust Memorial Museum w Waszyngtonie (USHMM)
Google Scholar

RG-50.120, nr 092, Elizer Lidovsky
Google Scholar

Uniwersytet Hebrajski w Jerozolimie, Instytut Współczesnego Żydostwa, Sekcja Historii Mówionej
Google Scholar

Zbiór relacji mówionych „Ha-Bricha”, sygn. 4:
Google Scholar

Rozmowa Yehudy Bauera z Abą Kownerem, Witką Kempner i Różką Korczak
Google Scholar

Rozmowa Arona Kedara z Mordechajem Chadaszem
Google Scholar

Źródła publikowane / Published sources
Google Scholar

Balberyszski Mendel, Likwidacja getta wileńskiego, oprac. Ewa Rogalewska, Warszawa: ŻIH, 2018.
Google Scholar

Balberyszski Mendel, Stronger than Iron: The destruction of Vilna Jewry 1941–1945: an eyewitness account, Jerusalem: Gefen Publishing House, 2010.
Google Scholar

Nowogródzki Okręg AK w dokumentach, oprac. Kazimierz Krajewski, Warszawa: Rytm i IPN, 2009.
Google Scholar

Tragiedija jewriejew Biełorussii (1941–1944). Sbornik matieriałow i dokumientow, red. Raisa Czernogłazowa, wyd. 2 popr. i uzup., Minsk: J.S. Galperin, 1997.
Google Scholar

Die Verfolgung und Ermordung der europäischen Juden durch das nationalsozialistische Deutschland 1933–1945, t. 8: Sowjetunion mit annektierten Gebieten II: Generalkommissariat Weissruthenien und Reichskommissariat Ukraine, red. Susanne Heim, Ulrich Herbert, Michael Hollmann i in., Berlin: De Gruyter Oldenbourg, 2016.
Google Scholar

Ze wspomnień żołnierzy AK Okręgu Nowogródek, oprac. Eugeniusz Wawrzyniak, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1988.
Google Scholar

Literatura przedmiotu / Content related Literature
Google Scholar

Arad Yitzhak, Ghetto in Flames: the struggle and destruction of the Jews in Vilna in the Holocaust, New York: Holocaust Library, 1982.
Google Scholar

Arad Icchak, Katastrofa jewriejew na okkupirowannych territoriach Sowietskogo Sojuza (1941–1945), Moskwa: Centr „Cholokost”, 2007.
Google Scholar

Bauer Yehuda, Jewish Baranowicze in the Holocaust, „Yad Vashem Studies” 2003, nr 21.
Google Scholar

Bauer Yehuda, Nowogródek – historia sztetla, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2007, nr 3.
Google Scholar

Bender Sara, Life stories as testament and memorial: the short life of the Neqama Battalion, an independent Jewish partisan unit operating during the Second World War in the Narocz forest, Belarus, „East European Jewish Affairs” 2012, nr 1.
Google Scholar

Boradyn Zygmunt, Niemen – rzeka niezgody. Polsko-sowiecka wojna partyzancka na Nowogródczyźnie 1943–1944, Warszawa: Rytm, 2013.
Google Scholar

Brakel Alexander, Unter Rotem Stern und Hakenkreuz: Baranowicze 1939 bis 1944. Das westliche Weißrussland unter sowjetischer und deutscher Besatzung, Paderborn: Brill Schöningh, 2009.
Google Scholar

Bubnys Arūnas, The Holocaust in Lithuania between 1941–1945, Vilnius: Genocide and Resistance Research Centre of Lithuania, 2005.
Google Scholar

Chiari Bernard, Alltag hinter der Front. Besatzung. Kollaboration und Widerstand in Weißrußland 1941–1944, Düsseldorf: Droste Verlag, 1998.
Google Scholar

Cholawsky Shalom, The Jews of Belorussia during World War II, Amsterdam: Harwood Academic Publishers, 1998.
Google Scholar

Cohen Rich, The Avengers: a Jewish war story, London: Vintage, 2001.
Google Scholar

Collaboration and Resistance during the Holocaust. Belarus, Estonia, Latvia, Lithuania, red. David Gaunt, Paul A. Levine, Laura Palosuo, Bern: ‎Peter Lang, 2004.
Google Scholar

Dallin Alexander, Deutsche Herrschaft in Russland 1941–1945. Eine Studie über Besatzungspolitik, Düsseldorf: Athenäum, 1981.
Google Scholar

Dean Martin, Collaboration in the Holocaust: Crimes of the Local Police in Belorussia and Ukraine, 1941–1944, London–New York: Palgrave Macmillan, 2000.
Google Scholar

Dean Martin, Lithuania Region (Generalkommissariat Litauen) [w:] The United States Holocaust Memorial Museum Encyclopedia of Camps and Ghettos 1933–1945, red. Geoffrey P. Megargee, t. 2, red. Martin Dean, współpraca Mel Hecker, Bloomington–Indianapolis: Indiana University Press, 2012.
Google Scholar

Dean Martin, Weissruthenien Region (Generalkommissariat Weissruthenien) [w:] The United States Holocaust Memorial Museum Encyclopedia of Camps and Ghettos 1933–1945, red. Geoffrey P. Megargee, t. 2, red. Martin Dean, współpraca Mel Hecker, Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press, 2012.
Google Scholar

Dieckmann Christoph, Deutche Besatzungspolitik in Litauen 1941–1942, t. 1–2, Göttingen: Wallstein, 2011.
Google Scholar

Funk Julia, Jewriei Biełarusi w konce XIX – naczale XX w., Minsk: Biełorusskij Nauczno-Issliedowatielskij Institut Dokumientowiedenija i Archiwnogo Dieła, 1998.
Google Scholar

Gerlach Christian, Kalkulierte Morde. Die deutsche Wirtschafts- und Vernichtungspolitik in Weißrußland 1941 bis 1944, Hamburg: Hamburger Edition, 2012.
Google Scholar

Gierasimowa Inna, Marsz żyzni. Kak spasały dołginowskich jewrejew, Minsk: AST, 2016.
Google Scholar

Gitelman Cwi, Jewriejskije partyzany w Biełorussii: kontiekst, konflikt i srawnienije, tłum. z jęz. ang. M.K. Dada [w:] SSSR wo wtoroj mirowoj wojnie. Okkupacyja, Cholokost, Stalinizm, red. Oleg Budnickij, Ludmiła Nowikowa, Moskwa: Rosspien, 2014.
Google Scholar

Handrack Hans-Dieter, Das Reichskommissariat Ostland. Die Kulturpolitik der deutschen Verwaltung 1941–1944, Scheden: Dittmer, 1979.
Google Scholar

Hryciuk Grzegorz, Represje niemieckie na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej 1941–1944, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2008, nr 1.
Google Scholar

Janavičienė Audrone, Sovietiniai diversantai Lietuvoje (1941–1944), „Genocidas ir rezistencija” 1997, nr 1.
Google Scholar

Kagan Dżek [Jack], Czeroez tuniel k jewriejskim partizanam, Minsk: Junipak, 2007.
Google Scholar

Kagan Jack, Novogrudok: The History of a Shtetl, London: Vallentine Mitchell, 2007.
Google Scholar

Kagan Dżek [Jack], Koen Dow [Cohen Dov], Cholokost i soprotiwlenie na rodinie Adama Mickiewicza, Moskwa: Wozwraszczenije, 2011.
Google Scholar

Krajewski Kazimierz, Na straconych posterunkach. Armia Krajowa na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2015.
Google Scholar

Krajewski Kazimierz, „Opór”? „Odwet”? czy po prostu „polityka historyczna”?. O Żydach w partyzantce sowieckiej na Kresach II RP, „Biuletyn IPN” 2009, nr 3.
Google Scholar

Levine Adam, Fugitives of the Forest. The Heroic Story of Jewish Resistance and Survival during the Second World War, New York: ‎Lyons Press, 1998.
Google Scholar

Libionka Dariusz, Armia Krajowa i Delegatura Rządu wobec eksterminacji Żydów [w:] Polacy i Żydzi pod okupacją niemiecką 1939–1945, red. Andrzej Żbikowski, Warszawa: IPN, 2006.
Google Scholar

Libionka Dariusz, „Kwestia żydowska” w Polsce w ocenie Delegatury Rządu RP i KG ZWZ-AK w latach 1942–1944 [w:] Zagłada Żydów. Pamięć narodowa a pisanie historii w Polsce i we Francji, red. Barbara Engelking, Jacek Leociak, Dariusz Libionka, Anna Ziębińska-Witek, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2006.
Google Scholar

Margolis Rachela, Wspomnienia wileńskie, Warszawa: ŻIH, 2005.
Google Scholar

Michaelis Rolf, Das SS-Sonderkommando „Dirlewanger”. Der Einsatz in Weißrussland 1941–1944, Eggolsheim: Dörfler Verlag, 2012.
Google Scholar

Mironowicz Eugeniusz, Wojna wszystkich ze wszystkimi. Białoruś 1941–1944, Kraków: Avalon, 2015.
Google Scholar

Motyka Grzegorz, Na białych Polaków obława. Wojska NKWD w walce z polskim podziemiem 1944–1953, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2014.
Google Scholar

Murders of Prisoners of War and of Civilian Population in Lithuania, 1941–1944 / Karo belaisviu ir civiliu gyventoju, 1941–1944, red. Christoph Dieckmann, Vytautas Toleikis, Vilnius: Margi rastai, 2005.
Google Scholar

Musiał Bogdan, Sowieccy partyzanci 1941–1944. Mity i rzeczywistość, Poznań: Zysk i S-ka, 2011.
Google Scholar

Novogrudok. Memorial (Yizkor) book, red. Helen Cohn, New York: JewishGen, 2013.
Google Scholar

Pilch Adolf, Partyzanci trzech puszcz, Warszawa: Editions Spotkania, 1992.
Google Scholar

Puławski Adam, Postrzeganie żydowskich oddziałów partyzanckich przez Armię Krajową i Delegaturę Rządu RP na Kraj, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2003, nr 2.
Google Scholar

Richter Tim, „Herrenmensch” und „Bandit”. Deutsche Kriegsführung und Besatzungspolitik als Kontext des sowjetischen Partisanenkrieges (1941–44), Münster: Lit, 1998.
Google Scholar

Rozenblat Jewgienij, Cholokost i antyfaszistskjoje jewrejskoje soprotiwlenije na biełorusskjoj ziemlje [w:] Biełarus 1941–1945. Podwig, tragedia, pamjat, t. 1, red. Aleksandr Kawalenia, Minsk: Nacyjonalnaja Akademia Nauk Biełarusi, 2010.
Google Scholar

Rozenblat Jewgienij, „Nacistskaja politika gienocida w otnoszenii jewriejskogo nasielenija na tierritorii zapadnych obłastiej Biełarusi (1941–1944 gg.)”, rozprawa doktorska, Instytut Historii Narodowej Akademii Nauk, Minsk 1999.
Google Scholar

Semczyszyn Magdalena, Icchak Cukierman, Aba Kowner i Elizer Lidowski – organizatorzy powojennej emigracji żydowskiej do Palestyny, „Polish Biographical Studies” 2014, nr 2.
Google Scholar

Slepyan Kenneth, Partyzanci Stalina. Radziecki ruch oporu w czasie II wojny światowej, tłum. Jan Szkudliński, Poznań: Rebis, 2008.
Google Scholar

Smilovitsky Leonid, Antisemitism in the Soviet Partisan Movement 1941–1944: The Case of Belorussia, „Holocaust and Genocide Studies” 2006, t. 20, nr 2.
Google Scholar

Smilovitsky Leonid, Holocaust in Belorussia, 1941–1944, tłum. Clayton Simon, Tel Aviv: Biblioteka Motveya Chernogo, 2000.
Google Scholar

Smilovitsky Leonid, Righteous Gentiles, the Partisans and Jewish Survival in Belorussia 1941–1944, „Holocaust and Genocide Studies” 1997, t. 11, nr 3.
Google Scholar

Snyder Timothy, Czarna ziemia. Holokaust jako ostrzeżenie, tłum. Bartłomiej Pietrzyk, Kraków: Znak, 2015.
Google Scholar

Snyder Timothy, Skrwawione ziemie. Europa między Hitlerem a Stalinem, tłum. Bartłomiej Pietrzyk, Warszawa: Świat Książki, 2011.
Google Scholar

Sobolewskaja Olga, Włodimir Gonczarow, Jewriei Grodnienszcziny: żyzń do Katastrofy, Donieck: Nord-Press, 2005.
Google Scholar

Tauber Joachim, Arbeit als Hoffnung: jüdische Ghettos in Litauen 1941–1944, Berlin: ‎De Gruyter Oldenbourg, 2015.
Google Scholar

Tec Nechama, Defiance. The Bielski Partisans. The Story of the Largest Armed Rescue of Jews by Jews During WW-2, New York: Oxford University Press, 1993.
Google Scholar

Tomaszewski Longin, Wileńszczyzna lat wojny i okupacji 1939–1945, Warszawa: Rytm, 2010.
Google Scholar

Wardzyńska Maria, Sytuacja ludności polskiej w Generalnym Komisariacie Litwy: czerwiec 1941–lipiec 1944, Warszawa: Główna Komisja Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 1993.
Google Scholar

Weis Jens, NS-Okkupationspolitik im Weißrussland. Institutionen, Ziele und Scheitern, München: GRIN Verlag, 2008.
Google Scholar

Wertheim Anatol, Żydowska partyzantka na Białorusi, „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1988, nr 86.
Google Scholar

Wierszyckaja Tamara, Hołokost na Nowogrudczinie [w:] Nawahrudczyna u histaryczna-kulturnaj spadczynie Europy, red. Aleksandr Kawalenia, Anatol Kułak i in., Minsk: Riftur, 2010.
Google Scholar

Wnuk Rafał, Leśni bracia. Podziemie antykomunistyczne na Litwie, Łotwie i w Estonii 1944–1956, Warszawa: Bellona, 2018.
Google Scholar

Zizas Rimantas, Antynazistowski ruch oporu na Wileńszczyźnie w latach 1941–1944 [w:] Stosunki etniczne podczas wojny i okupacji: Białystok i Wilno 1939–1941–1944/45, red. Edmund Dmitrów, Joachim Tauber, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2011.
Google Scholar

Licencja

Prawa autorskie (c) 2021 Zagłada Żydów. Studia i Materiały

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0

Podobne artykuły

<< < 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 > >> 

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.

Altmetryki

Cytowania w Google Scholar - kliknij ikonę, aby sprawdzić

Statystyki

Semczyszyn, M. (2021). Żydzi w sowieckich oddziałach partyzanckich na północno-wschodnich terenach Drugiej RP 1941–1944 – zarys problematyki. Zagłada Żydów. Studia I Materiały, (17), 139–171. https://doi.org/10.32927/zzsim.874

Udostępnij

                            Pokaż  Nr 17 (2021)

Nr 17 (2021)

ISSN:
1895-247X
eISSN:
2657-3571

Data publikacji:
2021-12-20

Dział: Studia