Powojenne fotografie z obozów śmierci jako specyficzna odmiana ikonografii Zagłady i przykład fotografii forensycznej. Przypadek Bełżca i Treblinki
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (2021), Strony: 399-419
Data zgłoszenia: 2021-12-18Data publikacji: 2021-12-20

Abstrakt
Artykuł podejmuje analizę archiwalnych fotografii z obozów śmierci w Bełżcu i Treblince, powstałych w ramach powojennych śledztw i oględzin. Autorkę interesuje szczególnie kondycja nie-ludzkich świadków: martwych ciał, rzeczy i elementów przestrzeni (krajobrazu). Jednocześnie, wykorzystując nowe teorie badawcze, takie jak zwrot wizualny (visual turn) czy zwrot forensyczny (forensic turn), stawia ona pytania o ich użyteczność w badaniach historycznych, wykraczającą poza tradycyjnie pojęte kategorie źródła i świadectwa. Kluczowe są tu pojęcia estetyki forensycznej, wrażliwości forensycznej i przeciwestetyki rozumiane nie tylko jako konstrukcje teoretyczne, lecz także jako praktyki czytania świadectw z miejsc zbrodni i miejsc po ludobójstwie. Wprowadzają one nowe perspektywy badawcze do ugruntowanych strategii dyskursywnych historiografii i studiów nad Holokaustem.
Słowa kluczowe
obozy śmierci , zwrot forensyczny , estetyka forensyczna , fotografia Holokaustu , dowód
Bibliografia
Źródła archiwalne / Archival sources
Google Scholar
Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego (AŻIH)
Google Scholar
/38, „Extermination Camp at Treblinka”, Sprawozdanie z dotychczasowych wyników dochodzenia w sprawie obozu śmierci dla Żydów w Treblince
Google Scholar
/41, Odpis Sprawozdania Głównej Komisji dla Zbadania Zbrodni Hitlerowskiej w Polsce o Treblince z 1945 r. – „Do Centralnego Komitetu Żydów Polskich w Warszawie” z pobytu komisji na polach byłego obozu Treblinka
Google Scholar
Źródła publikowane / Published sources
Google Scholar
Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, t. 13: Ostatnim etapem przesiedlenia jest śmierć. Pomiechówek, Chełmno nad Nerem, Treblinka, oprac. Ewa Wiatr, Barbara Engelking, Alina Skibińska, Warszawa: WUW i ŻIH, 2013.
Google Scholar
Komunikat Polsko-Radzieckiej Komisji Nadzwyczajnej do zbadania zbrodni niemieckich dokonanych w obozie unicestwienia na Majdanku w Lublinie, Moskwa, 1944.
Google Scholar
Prawda o Majdanku, Lublin, 1944.
Google Scholar
Protokół oględzin obozu śmierci w Bełżcu, Nr R. 102/46, Nr Ds. 1604/45. Zamość [w:] Obóz Zagłady w Bełżcu w relacjach ocalonych i zeznaniach polskich świadków, red. Dariusz Libionka, Lublin: Państwowe Muzeum na Majdanku, 2013.
Google Scholar
Protokół przesłuchania świadka z dnia 18 października 1945 r., Nr R. 102/46, Nr akt. Kps.302/45 [w:] Obóz Zagłady w Bełżcu w relacjach ocalonych i zeznaniach polskich świadków, red. Dariusz Libionka, Lublin: Państwowe Muzeum na Majdanku, 2013.
Google Scholar
Sprawozdanie z wyników dochodzenia w spr. obozu śmierci w Bełżcu, Nr R. 102/46, Nr 1. Dz. 1604/45 [w:] Obóz Zagłady w Bełżcu w relacjach ocalonych i zeznaniach polskich świadków, red. Dariusz Libionka, Lublin: Państwowe Muzeum na Majdanku, 2013.
Google Scholar
Fotografie / Photography
Google Scholar
Żydowski Instytut Historyczny
Google Scholar
neg. Bełż 042, neg. GKBZPNP 67805
Google Scholar
neg. Bełż 034, neg. GKBZPNP 58726
Google Scholar
neg. 037
Google Scholar
TRE 002, TRE 005, TRE 007, TRE 017, TRE 018, TRE 019, TRE 023
Google Scholar
, 1755
Google Scholar
Literatura przedmiotu / Content related Literature
Google Scholar
Auerbach Rachela, Treblinka. Reportaż, tłum. Karolina Szymaniak, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2012, nr 8.
Google Scholar
Crane Susan A., Choosing Not to Look. Representation, Repatriation and Holocaust Atrocity Photography, „History and Theory” 2008, nr 3.
Google Scholar
Didi-Huberman Georges, Obrazy mimo wszystko, tłum. Mai Kubiak Ho-Chi, Kraków: Universitas, 2008.
Google Scholar
Domańska Ewa, Nekros. Wprowadzenie do ontologii martwego ciała, Warszawa: PWN, 2017, s. 137.
Google Scholar
Fresco Nadin, Śmierć Żydów. Fotografie, tłum. Magdalena Kamińska-Maurugeon, Wołowiec: Czarne, 2011.
Google Scholar
Gross Jan Tomasz, wspólpraca Irena Grudzińska-Gross, Złote żniwa. Rzecz o tym, co się działo na obrzeżach Zagłady, Kraków: Znak, 2011.
Google Scholar
Human Remains and Identification. Mass Violence, Genocide and „Forensic Turn”, red. Élisabeth Anstett, Jean-Marc Dreyfus, Manchester: Manchester University Press, 2017.
Google Scholar
Keenan Thomas, Counter-forensics and Photography, „Grey Room” 2014, nr 55.
Google Scholar
Keenan Thomas, Eyal Weizman, Mengele’s Skull. The Advent of a Forensic Aesthetics, Berlin: Sternberg Press/Portikus, 2012.
Google Scholar
Leociak Jacek, Okaleczone obrazy. Uszkodzone fotografie (z) Zagłady jako wyzwanie interpretacyjne [w:] Zagłada. Współczesne problemy rozumienia i przedstawiania, red. Ewa Domańska, Przemysław Czapliński, Poznań: Wydawnictwo PSP, 2009.
Google Scholar
Lowe Paul, Traces of Traces. Space, Objects and the Forensic Turn, „Humanities” 2018, nr 7.
Google Scholar
Lund Jacob, Acts of Remembering in the Work of Esther Shalev-Gerz – From Embodied to Mediated Memory [w:] Revisiting Holocaust. Representation in the Post-Witness Era, red. Tanja Schult, Diana I. Popescu, New York: Palgrave Macmillan, 2015.
Google Scholar
Mapping the Forensic Turn. Engagements with Materialities of Mass Death in Holocaust Studies and Beyond, red. Zuzanna Dziuban, Wien: New Academic Press, 2017.
Google Scholar
Obóz Zagłady w Bełżcu w relacjach ocalonych i zeznaniach polskich świadków, red. Dariusz Libionka, Lublin: Państwowe Muzeum na Majdanku, 2013.
Google Scholar
Rose Gillian, Interpretacja materiałów wizualnych, tłum. Ewa Klekot, Warszawa: PWN, 2010.
Google Scholar
Rouillé André, Fotografia. Między dokumentem a sztuka współczesną, tłum. Oskar Hedemann, Kraków: Uniwersitas, 2007.
Google Scholar
Rousseau Fédéric, Żydowskie dziecko z Warszawy, tłum. Tomasz Swoboda, Gdańsk: Słowo/Obraz terytoria, 2012.
Google Scholar
Rusiniak Martyna, Obóz zagłady Treblinka II w pamięci społecznej (1943–1989), Warszawa: Wydawnictwo Noriton, 2008.
Google Scholar
Rusiniak-Karwat, Okres profanacji i zapomnienia. Treblinka II [w:] Co wiemy o Treblince? Stan badań, red. Edward Kopówka, Siedlce: Muzeum Regionalne, 2013.
Google Scholar
Schuppli Susan, Przedstawianie dowodów: taśma [w:] Rzeczowy świadek, red. Katarzyna Grzybowska, Sylwia Papier, Roma Sendyk, Kraków: Wydawnictwo UJ, 2019.
Google Scholar
Sendyka Roma, W imię zmarłych: humanistyka forensycznej wrażliwości i publicznej prawdomówności, „Teksty Drugie” 2017, nr 1.
Google Scholar
Sendyka Roma, Stać na miejscu śmierci [w:] Rzeczowy świadek, red. Katarzyna Grzybowska, Sylwia Papier, Roma Sendyk, Kraków: Wydawnictwo UJ, 2019.
Google Scholar
Sendyka Roma, Karina Jarzyńska, Mytych Jagoda i in., Nie-miejsca pamięci. Elementarz, Kraków: Ośrodek Badań nad Kulturami Pamięci, 2017.
Google Scholar
Shneer David, Is Seeing Believing? Photographs, Eyewitness Testimony, and Evidence of the Holocaust [w:] The Holocaust. Memories and History, red. Victoria Khiterer, Ryan Barrick, David Misal, Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholar Publishing, 2014.
Google Scholar
Shneer David, Ghostly Landscapes. Soviet Liberators Photograph the Holocaust, „Humanity: An International Journal of Human Rights, Humanitarianism and Development” 2014, vol. 5.
Google Scholar
Smykowski Mikołaj, Krajobraz pośmiertny. Las Rzuchowski w perspektywie forensycznej, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” 2018, nr 4.
Google Scholar
Sobibór. Archeologia terenu po byłym nazistowskim obozie zagłady 2000–2017, red. Marek Bem, Warszawa–Włodawa, Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie, 2019.
Google Scholar
Struk Janina, Holokaust w fotografiach. Interpretacje dowodów, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2007.
Google Scholar
Struk Janina, Images of Women in Holocaust Photography, „Feminist Review” 2008, nr 88.
Google Scholar
Sturdy Colls Caroline, Holocaust Archaeologies. Approaches and Future Directions, Londyn: Oxford University Press, 2015.
Google Scholar
Badania archeologiczne w obozie Zagłady i Karnym Obozie Pracy w Treblince [w:] Treblinka. Historia i pamięć, red. Edward Kopówka, Siedlce: Muzeum Regionalne, 2015.
Google Scholar
O tym, co minęło, lecz nie zostało zapomniane. Badania archeologiczne na terenie byłego obozu zagłady w Treblince, tłum. Ewa Felska, Jerzy Giebułtowski, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2012, nr 8.
Google Scholar
Wóycicka Zofia, Przerwana żałoba. Polskie spory wokół pamięci nazistowskich obozów koncentracyjnych i zagłady 1944–1950, Warszawa: Trio 2009.
Google Scholar
Ubertowska Aleksandra, Rachela Auerbach opłakuje ślady, resztki, widma, wyrwy z ziemi, „Teksty Drugie” 2014, nr 1.
Google Scholar
Zelizer Barbie, Remembering to Forget. Holocaust Memory Through the Camera’s Eye, Chicago and London: University of Chicago Press, 1998.
Google Scholar
Netografia / Netography
Google Scholar
O’Neil Robin, Tregenza Michael, Belzec Archaeological Investigations. Acknowlegment to the Torun Team of archaeologists and the cartographer, Billy Rutherford, www.holocaustresearchproject.org
Google Scholar
Sekula Allan, Photography and the Limits of of National Identity, „Grey Room” 2014, nr 5, http://www.greyroom.org/issues/55/12/photography-and-the-limits-of-national-identity/
Google Scholar
Forensic Aesthetics, https://www.ica.art/forensic-aesthetics
Google Scholar
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Zagłada Żydów. Studia i Materiały

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Podobne artykuły
- Piotr Forecki, Książki pod specjalnym nadzorem [Mirosław Tryczyk, Miasta śmierci i Drzazga; Paweł Piotr Reszka, Płuczki] , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 17 (2021)
- Aleksandra Ubertowska, Nowe geografie, podmioty i media w studiach nad Zagładą. A Companion to the Holocaust , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 17 (2021)
- Zofia Wóycicka, W poszukiwaniu nowych sposobów na wyrażenie tego, co trudne do pojęcia. Muzea i miejsca pamięci poświęcone Zagładzie w XXI w. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 20 (2024)
- Agnieszka Nieradko, Tajemnica Sztolni nr 5 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 19 (2023)
- Witold Mędykowski, The Jews are Coming Back: The Return of the Jews to their countries of origin after WW II, edited by David Bankier , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 1 (2005)
- Anna Bikont, „W sprawie zamordowania rodziny mojej…”. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 19 (2023)
- Marcin Kula, Elementy obrazu może błędne, ale całość najpewniej prawdziwa. Jedwabne, Radziłów, Wąsosz… [Mirosław Tryczyk, Miasta śmierci] , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 17 (2021)
- Krzysztof Persak, Wydmuszka. Lektura krytyczna Miast śmierci Mirosława Tryczyka , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Anna Bikont, “A young boy attacked us once and started shooting; we didn’t even run any more.” Murders committed on Jews from the village of Strzegom by AK and BCh members , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr Holocaust Studies and Materials (2017)
- Anna Bikont, „Raz napadł na nas młody chłopak i strzelał, myśmy już nie uciekali”. Morderstwa popełniane przez członków AK i BCh na Żydach ze wsi Strzegom , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 10 (2014)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 > >>
Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.