English
Język Polski
The Case of Marta Puretz, a Purported Gestapo Agent from the Cracow Ghetto
Aleksandra Kasznik-Christian
akasznik@poczta.onet.pl Author BiographyProfessor emeritus of the Jagiellonian University and the Andrzej Frycz Modrzewski Cracow Academy. Research interests: the colonial culture of France and Algeria. Author of (among others): “Żydzi algierscy w epoce kolonialnej 1830–1962” (Przegląd Orientalistyczny 2004, no. 1/2)
https://orcid.org/0000-0002-7005-6435
profesor emeritus at Jagiellonian University and Andrzej Frycz Modrzewski Krakow Academy
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, No. 16 (2020), Pages: 629-661
Submission Date: 2020-11-07Publication Date: 2020-12-15
https://doi.org/10.32927/ZZSiM.668
Abstract
Reference literature casts Marta Puretz in a role of a Gestapo informer. However, a search query conducted in the large collection of documents stored at the Archives Nationales in Paris contradicts that. It is not by accident that Puretz is called a ‘purported agent’. This article constitutes a typical, meticulously documented reconstruction of her life – in Poland, in Hungary, and also in France after the war, for only such an outlook can facilitate a revision of existing opinions. The author describes the milieu of the assimilated Cracow Jewish intelligentsia which shaped her; her stay in the ghetto and fight for survival; her escape from the camp in Płaszów and the fortunate circumstance of her having two women on the ‘Aryan’ side – her nanny and former maid – who she could always count on. Before fleeing to Hungary she received help for several months from a group of her Polish friends, who sheltered her. Hungary was not a salvation to her. It was more of a trap. An unfortunate episode was her temporary dependence on a Polish Jew, a man named Faber, who later accused her twice of cooperation with the Gestapo. In Hungary she became romantically involved with Charles Heroz, an employee of the French attaché’s office in Budapest. Hiding at his place, she helped him conduct his underground anti-German activity. The couple got married in 1945 after the Red Army had captured Budapest. Accused by Faber of collaboration with the Germans, she was tried by the Hungarian People’s Tribunal, which acquitted her for lack of evidence. After Marta Puretz’s departure to France the Polish side unsuccessfully demanded her extradition for several years after putting her on a list of war criminals, to which significantly contributed Faber’s accusations.
References
Źródła archiwalne / Archival sources
Google Scholar
Archives Nationales w Paryżu (AN)
Google Scholar
/7, Martha Puretz (Akta dotyczące Marty Puretz i jej męża Charlesa Heroza)
Google Scholar
Archiwum z Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie (AIPN)
Google Scholar
/4979, Główna Komisja Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce. Akta w sprawie 1) Puretz Marta, 2) Brandstätter Stefania
Google Scholar
/29, Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce, Kraków, korespondencja
Google Scholar
Archiwum z Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie (AIPN Kr)
Google Scholar
/6637, WUBP, Kraków, protokoły przesłuchań, korespondencja z Prokuraturą Specjalnego Sądu Karnego w Krakowie, Urzędem Bezpieczeństwa w Krakowie, Ministerstwem Bezpieczeństwa Publicznego
Google Scholar
/7427, teczka: Solski Marian (dot. Mariana Fabera)
Google Scholar
Literatura przedmiotu / Conternt related Literature
Google Scholar
Bau Józef, Czas zbezczeszczenia. Wspomnienia z czasów drugiej wojny światowej, Tel Aviv: Hamena’Anea, 1990.
Google Scholar
W trzecią rocznicę zagłady getta w Krakowie, red. Michał M. Borwicz, Nella Rost, Józef Wulf, Kraków: Centralny Komitet Żydów, 1946.
Google Scholar
Bratko Józef, Gestapowcy. Kontrwywiad – konfidenci – konspiratorzy, Kraków: Krakowa Agencja Wydawnicza, 1990.
Google Scholar
Chodakiewicz Marek Jan, Agenci i bandy pozorowane na Lubelszczyźnie. Z dziejów okupacji niemieckiej w Janowskiem, „Radzyński Rocznik Humanistyczny” 2002, nr 2, s. 113–126.
Google Scholar
Czuma Mieczysław, Leszek Mazan Leszek, Tate, jedziemy do Krakowa!, Kraków: Anabasis, 2015.
Google Scholar
Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski, red. Barbara Engelking, Jan Grabowski, Warszawa: Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2018, t. 1.
Google Scholar
Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski, red. Barbara Engelking, Jan Grabowski, Warszawa: Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2018, t. 2.
Google Scholar
Grądzka-Rejak Martyna, Kobieta żydowska w okupowanym Krakowie (1939–1945), Kraków: Wysoki Zamek, 2016.
Google Scholar
Hall Claire M., An Army of Spies? The Gestapo Spy Network 1933–45, „Journal of Contemporary History” 2009, t. 44, nr 2 (), s. 247–265.
Google Scholar
Hubbard-Hall, Claire M., ”A Game of Cat-and-Mouse”. The Gestapo Spy Network in Tomaschow Mazowiecki, Poland 1939–45 [w:] War in a Twilight World: Partisan and Anti-Partisan Warfare in Eastern Europe, 1939–45, red. Juliette Pattinson, Ben Shepherd, London: Palgrave Macmillan, 2010, s. 156–177.
Google Scholar
Jarkowska-Natkaniec Alicja, Wymuszona współpraca czy zdrada. Wokół przypadków kolaboracji Żydów w okupowanym Krakowie, Kraków: Universitas, 2018.
Google Scholar
Mędykowski Witold W., Sylwetki. Przeciw swoim. Wzorce kolaboracji żydowskiej w Krakowie i okolicy, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2006, nr 2, s. 202–220.
Google Scholar
Pankiewicz Tadeusz, Apteka w getcie krakowskim, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2015.
Google Scholar
Rympel Manuel, Słowo o Żydach krakowskich w okresie międzywojennym (1918–1939), [w:] Kopiec wspomnień, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1964.
Google Scholar
Scharf Rafael, Co mnie i Tobie Polsko…Eseje bez uprzedzeń, Kraków: Fundacja Judaica „Universitas”, 1996.
Google Scholar
Tausendfreund Doris, Erzwungener Verrat jüdische „Greifer” im Dienste der Gestapo 1943–1945 (Documente, Tekste, Materialien), Berlin: Metropol, 2005.
Google Scholar
Netografia / Internet
Google Scholar
https://www.ancestry.com/search/collections/2484/ (Kraków, Poland, ID Card Applications for Jews During WWII, 1940–1941 [USHMM], dane personalne członków rodziny Puretz 1939/1940)
Google Scholar
https://www.ushmm.org/online/hsv/person_view.php?PersonId=6096356 (Holocaust Survivors and Victims Database, adres Marty Puretz 1939/1940) https://www.ushmm.org/online/hsv/person_view.php?PersonId=6096362 (Holocaust Survivors and Victims Database, adres Reny Puretz 1939/1940)
Google Scholar
https://www.ushmm.org/online/hsv/person_view.php?PersonId=6096358&ReferPersonId=6096357 (Rena Puretz)
Google Scholar
https://www.ushmm.org/online/hsv/person_view.php?PersonId=6096363&ReferPersonId=6096364 (Rosa Puretz)
Google Scholar
https://www.ushmm.org/online/hsv/person_view.php?PersonId=6096350 (Marta Puretz)
Google Scholar
License
Copyright (c) 2020 Zagłada Żydów. Studia i Materiały
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Similar Articles
- Klaus Peter Friedrich, Nazi Murder on the Jews in Polish Communist Press (1942–1944) , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 2 (2006)
- Gabriel Finder, The Trial of Shepsl Rotholc and the Politics of Retribution in the Aftermath of the Holocaust , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 2 (2006)
- Editors Journal, Jan Grabowski, From the editors , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: 2010: Holocaust Studies and Materials
- Witold Mędykowski, Against One’s Own: Patterns of Jewish Collaboration and in Cracow and the Cracow Area , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 2 (2006)
- Jacek Leociak, Understanding the Holocaust. A Task for Generations , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: 2008: Holocaust Studies and Materials
- Lars Jockheck, From Agent to Collaborator? The Collaboration of the Jewish Journalist Fritz Seifter of Bielsko with the German Authorities in the 1930s and the 1940s. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 2 (2006)
- Jacek Leociak, Anniversaries of the Warsaw Ghetto Uprising in public discourse (with special reference to the years 1943–1944, 1968 and 2023) , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 19 (2023)
- Jan Grabowski, Hunting down Emanuel Ringelblum. The Participation of the Polish Kriminalpolizei in the ‘Final Solution of the Jewish Question , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. Holocaust Studies and Materials (2017)
- Jan Grabowski, Barbara Engelking, Warsaw Jews Expelled from Switzerland to the General Government , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 1 (2005)
- Jan Grabowski, Tracking Emanuel Ringelblum. Participation of Polish Kriminalpolizei in the “Final Solution to the Jewish Question” , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 10 (2014)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 > >>
You may also start an advanced similarity search for this article.
