Pokaż  Nr 17 (2021)

Nr 17 (2021)

ISSN:
1895-247X
eISSN:
2657-3571

Data publikacji:
2021-12-20

Dział: Studia

Fetyszyzacja autentyczności – casus muzeum-miejsca pamięci

Justyna Kowalska-Leder

j.kowalska-leder@uw.edu.pl

kulturoznawczyni, wykładowczyni w Instytucie Kultury Polskiej UW, gdzie kieruje Zespołem Badań Pamięci o Zagładzie. Autorka książek Doświadczenie Zagłady z perspektywy dziecka w polskiej literaturze dokumentu osobistego (2009) oraz „Nie wiem, jak ich mam cenić…” Strefa ambiwalencji w świadectwach Polaków i Żydów (2019), a także naukowej edycji dziennika Reni Knoll (2012); współautorka i współredaktorka tomu Ślady Holokaustu w imaginarium kultury polskiej (2017).

ORCID logo http://orcid.org/0000-0003-4727-4431

Uniwersytet Warszawski, Instytut Kultury Polskiej

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (2021), Strony: 73-98

Data zgłoszenia: 2021-12-17

Data publikacji: 2021-12-20

DOI logo https://doi.org/10.32927/zzsim.872

Abstrakt

Artykuł jest poświęcony zjawisku fetyszyzacji autentyczności przedmiotów eksponowanych na wystawach mówiących o Zagładzie oraz przestrzeni muzeów-miejsc pamięci, takich jak Muzeum Auschwitz-Birkenau czy Muzeum Stutthof w Sztutowie. Fundamentem fetyszyzacji jest przekonanie o mocy drzemiącej w rzeczach związanych z Holokaustem, a jej przejawem założenie, że przedmioty stanowią nośniki opowieści o ofiarach oraz mają ogromny potencjał wpływania na emocje osób zwiedzających muzea. Fetyszyzacja łączy się też z sakralizacją rzeczy i skutkuje imperatywem ochrony materialnych śladów Zagłady. W artykule wskazano rozmaite sprzeczności, jakie rodzą się na gruncie tych założeń i manifestują w praktykach wystawienniczych, projektach konserwatorskich, regułach tworzenia zbiorów muzealnych, a także w sposobach zwiedzania muzeów-miejsc pamięci i w recepcji wystaw. Zjawisko fetyszyzacji autentyczności jest tu ukazane w powiązaniu z przyrostem reprezentacji Zagłady w szerokim obiegu kulturowym, rozwojem kultury multimedialnej oraz ekspansją masowej turystki wraz z jej wariantem, jakim jest tanatoturystyka.

Autentyczność, oprac. Ewa Klekot [w:] Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, red. Magdalena Saryusz-Wolska, Robert Traba, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2014.
Google Scholar

Banaszkiewicz Magdalena, Tanatoturystyka: doświadczenie, pamięć, etyka, „Politeja” 2015, nr 3.
Google Scholar

Benjamin Walter, Dzieło sztuki w dobie reprodukcji technicznej, tłum. Janusz Sikorski [w:] idem, Anioł historii. Eseje, szkice, fragmenty, wybór i oprac. Hubert Orłowski, tłum. Krystyna Krzemieniowa i in., Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1996.
Google Scholar

Cohen Erik, Authenticity and Commodification in Tourism, „Annals of Tourism Research” 1988, t. 15; Tom Selwyn, The Tourist Image. Myths and Myth Making in Tourism, Chichester, New York: Willey&Sons, 1996.
Google Scholar

Cywiński Piotr M.A., Epitafium… i inne spisane niepokoje, Oświęcim: Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, 2012.
Google Scholar

Domańska Ewa, Historie niekonwencjonalne. Refleksja o przeszłości w nowej humanistyce, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2006.
Google Scholar

,32 miliona odwiedzających Miejsce Pamięci Auschwitz w 2019 r., http://auschwitz.org/muzeum/aktualnosci/2-32-miliona-odwiedzajacych-miejsce-pamieci-auschwitz-w-2019-r-,2105.html.
Google Scholar

Dyskusja nad miejscem sztuki w muzeach martyrologicznych (fragmenty), Muzeum Stutthof w Sztutowie, 11 maja 2012 [w:] Obóz – Muzeum. Trauma we współczesnym wystawiennictwie, red. Małgorzata Fabiszak, Marcin Owsiński, Kraków: Universitas, 2013.
Google Scholar

Fetysz, oprac. Jakub Mikurda [w:] Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, red. Magdalena Saryusz-Wolska, Robert Traba, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2014.
Google Scholar

Foley Malcolm, Lennon J. John, JFK and Dark Tourism. A Fascination with Assassination, „International Journal of Heritage Studies” 1996, t. 2, nr 4.
Google Scholar

Freud Sigmund, Fetyszyzm [w:] Charles de Brosses, O kulcie fetyszów, tłum, wstęp i przypisy Marian Skrzypek, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, 1992.
Google Scholar

Fundacja Auschwitz-Birkenau, http://www.fundacja.auschwitz.org/index.php/artykuly/12-articles/22-ratowac-auschwitz-birkenau.
Google Scholar

Gawlik Jan Paweł, Uwagi o muzeum zbrodni, „Tygodnik Powszechny”, 25 IX 1949.
Google Scholar

Gortat Michał, Proszę państwa do gazu, czyli wizyta w Auschwitz, https://natemat.pl/blogi/michalgortat/98973,prosze-panstwa-do-gazu-czyli-wizyta-w-auschwitz.
Google Scholar

Historia ratownicza, oprac. Ewa Domańska [w:] Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, red. Magdalena Saryusz-Wolska, Robert Traba, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2014.
Google Scholar

Jacobs Janet, From the Profane to the Scared: Ritual and Mourning at Sites of Terror and Violence, „Journal for the Scientific Study of Religion” 2004, t. 43, nr 3.
Google Scholar

Kącki Marcin, Oświęcim. Czarna śmierć, Kraków: Znak, 2020.
Google Scholar

Kermisz Józef, Na największym cmentarzysku narodu żydowskiego, „Opinia. Pismo Syjonistyczno-Demokratyczne”, 12 VIII 1947, nr 22.
Google Scholar

Kobielska Maria, Muzeum narracyjne – muzeum doświadczeniowe, „Teksty Drugie” 2020, nr 4.
Google Scholar

Korczak Tadeusz, Czy zburzyć i zaorać? W odpowiedzi na drażliwy problem, „Wolni Ludzie”, 1–15 XI 1948.
Google Scholar

Koźniewski Kazimierz, Drażliwy problem, „Przekrój”, 19 IX 1948, nr 179.
Google Scholar

Kucia Marek, Auschwitz jako fakt społeczny. Historia, współczesność i świadomość społeczna KL Auschwitz w Polsce, Kraków: Universitas, 2005.
Google Scholar

Kurz Iwona, Buty [w:] Ślady Holokaustu w imaginarium kultury polskiej, red. Paweł Dobrosielski i in., Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2017.
Google Scholar

Lachendro Jacek, Zburzyć i zaorać…? Idea założenia Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w świetle prasy polskiej w latach 1945–1948, Oświęcim: Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, 2007.
Google Scholar

MacCannel Dean, Turysta. Nowa teoria klasy próżniaczej, tłum. Ewa Klekot, Anna Wieczorkiewicz, Warszawa: Wydawnictwo Literackie Muza, 2005.
Google Scholar

Małczyński Jacek, Historia środowiskowa Zagłady, „Teksty Drugie” 2017, nr 2.
Google Scholar

Małczyński Jacek, Jak drzewa świadczą? W stronę nie-ludzkich figuracji świadka [w:] Świadek. Jak się staje, czym jest? , red. Agnieszka Dauksza, Karolina Koprowska, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2019.
Google Scholar

Małczyński Jacek, Krajobrazy Zagłady. Perspektywa historii środowiskowej, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2018.
Google Scholar

Miles William F.S., Auschwitz. Museum Interpretation and Darker Tourism, „Annals of Tourism Research” 2002, t. 29, nr 4.
Google Scholar

Muzeum Auschwitz-Birkenau. Miejsce pamięci. Sprawozdanie 2011, red. Bartosz Bartyzel i in., Oświęcim: Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, 2012.
Google Scholar

Muzeum Stutthof w Sztutowie, Konserwacja, http://stutthof.org/konserwacja/.
Google Scholar

Myszkowski Tadeusz, Stare buty i okulary. W odpowiedzi na „Drażliwy problem”, „Wolni Ludzie”, 15 X 1948, nr 19.
Google Scholar

Oryginał napisu „Arbeit mach frei” powrócił nad bramę do byłego KL Auschwitz, http://auschwitz.org/muzeum/aktualnosci/oryginal-napisu-arbeit-macht-frei-powrocil-nad-brame-do-bylego-kl-auschwitz,426.html.
Google Scholar

r.m., Słuszny artykuł, „Kuźnica”, 26 IX 1948, nr 39.
Google Scholar

Różewicz Tadeusz, Warkoczyk [w:] idem, Pięć poematów, Warszawa: Czytelnik, 1950. Pierwodruk: idem, Warkoczyk, „Odrodzenie” 1949, nr 2.
Google Scholar

Różewicz Tadeusz, Wycieczka do muzeum [w:] idem, Wycieczka do muzeum, Wrocław: Biuro Literackie, 2010. Pierwodruk: idem, Wycieczka do muzeum, „Nowa Kultura” 1961, nr 52/53.
Google Scholar

Sąd skazał Anglików za uszkodzenie w Auschwitz zabytku o szczególnym znaczeniu, https://www.radiokrakow.pl/aktualnosci/malopolskazachodnia/sad-skazal-anglikow-za-uszkodzenie-w-auschwitz-zabytku-o-szczegolnym-znaczeniu.
Google Scholar

Seaton Anthony V., From Thanatopsis to Thanatourism. Guided by the Dark, „International Journal of Heritage Studies” 1996, t. 2, nr 4.
Google Scholar

Shallcross Bożena, Rzeczy i Zagłada, Kraków: Universitas, 2010.
Google Scholar

Smykowski Mikołaj, Recykling poobozowy. Nowe u-życie przedmiotów ocalonych z KL Stutthof [w:] Sztutowo czy Stutthof? Oswajanie krajobrazu kulturowego, red. Łukasz Banaszek, Małgorzata Wosińska, Poznań–Sztutowo: Muzeum Stutthof w Sztutowie, 2011.
Google Scholar

Stec Katarzyna, Symbolika i znaczenia miejsc pamięci utworzonych na terenach byłych obozów koncentracyjnych i zagłady z perspektywy współczesnego młodego człowieka [w:] Antysemityzm, Holokaust, Auschwitz w badaniach społecznych, red. Marek Kucia, Kraków: Wydawnictwo UJ, 2011.
Google Scholar

Sulej Karolina, Rzeczy osobiste. Opowieść o ubraniach w obozach koncentracyjnych i zagłady, Warszawa: Czerwone i Czarne, 2020.
Google Scholar

Świadek. Jak się staje, czym jest?, red. Agnieszka Dauksza, Karolina Koprowska, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2019.
Google Scholar

Thurnell-Read Thomas P., Engaging Auschwitz: an analysis of young traveller’s experiences of Holocaust Tourism, „Journal of Tourism Consumption and Practise” 2009, t. 1, nr 1.
Google Scholar

Trojański Piotr, Sytuacja na terenach poobozowych w pierwszych latach po wyzwoleniu Auschwitz (1945–1947), „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2015, t. 37, nr 2 („Acta Universitatis Wratislaviensis” No 3687).
Google Scholar

Weissberg Liliane, In Plain Sight [w:] Visual Culture and the Holocaust, red. Barbie Zelizer, New Brunswick–New Jersey: Rutgers University Press, 2001.
Google Scholar

Weissmann Gary, Fantasies of Witnessing. Postwar Efforts to Experience the Holocaust, Ithaca–London: Cornell University Press, 2004.
Google Scholar

Williams Paul, Memorial Museums. The Global Rush to Commemorate Atrocities, Oxford–New York: Berg, 2007.
Google Scholar

Włoch zatrzymany za kradzież drutu w Auschwitz, https://dzieje.pl/aktualnosci/wloch-zatrzymany-za-kradziez-drutu-z-auschwitz-0.
Google Scholar

Wosińska Małgorzata, Pomnik bliski ciała. Lokalne formy reprezentacji ludobójstwa w Rwandzie [w:] Pomniki w epoce antropocenu, red. Ewa Dobosz, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2017.
Google Scholar

Wóycicka Zofia, Przerwana żałoba. Polskie spory wokół pamięci nazistowskich obozów koncentracyjnych i zagłady 1944–1950, Warszawa: Trio, 2009.
Google Scholar

Wysok Wiesław, Wokół problematyki uwarunkowań i efektów edukacji w muzeach upamiętnienia, „Zeszyty Majdanka” 2004, nr 26.
Google Scholar

Young James E., The Texture of Memory. Holocaust Memorial and Meaning, New Haven–London: Yale University Press, 1994.
Google Scholar

Zaremba Marcin, Wielka trwoga. Polska 1944–1947. Ludowa reakcja na kryzys, Kraków: Znak i ISP PAN, 2012.
Google Scholar

Zawodna Marta, Wokół tego, co pozostało. Biograficzne podejście do badań nad szczątkami ludzkimi na przykładzie włosów eksponowanych w Muzeum Auschwitz-Birkenau, „Kultura i Społeczeństwo” 2007, nr 2 (51).
Google Scholar

Ziębińska-Witek Anna, Historia w muzeach. Studium ekspozycji Holokaustu, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2011.
Google Scholar

Żorecka Zofia, Wiedza oświęcimska, „Odra”, 29 VIII 1948, nr 35.
Google Scholar

Licencja

Prawa autorskie (c) 2021 Zagłada Żydów. Studia i Materiały

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0

Inne teksty tego samego autora

1 2 > >> 

Podobne artykuły

<< < 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 > >> 

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.

Altmetryki

Cytowania w Google Scholar - kliknij ikonę, aby sprawdzić

Statystyki

Kowalska-Leder, J. (2021). Fetyszyzacja autentyczności – casus muzeum-miejsca pamięci. Zagłada Żydów. Studia I Materiały, (17), 73–98. https://doi.org/10.32927/zzsim.872

Udostępnij

                            Pokaż  Nr 17 (2021)

Nr 17 (2021)

ISSN:
1895-247X
eISSN:
2657-3571

Data publikacji:
2021-12-20

Dział: Studia